Есеп туралы

ЖАЛПЫ АҚПАРАТ

«Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ-ның 2023 жылға арналған осы Біріктірілген жылдық есебі (бұдан әрі – Есеп) қаржы-шаруашылық, операциялық қызмет туралы ақпаратты, сондай-ақ Компанияның тұрақты дамуын басқару саласындағы жетістіктері туралы деректерді жария ететін он екінші есебі болып табылады. Құжат мүдделі тараптардың кең ауқымына арналған. Бұл Есеп GRI Standards 2021және SASB Metals&Mining version 2021-12 сәйкес әзірленген.

Есеп Қазатомөнеркәсіптің Қазақстан Республикасындағы және одан тыс жерлердегі жобалармен байланысты қаржылық және қаржылық емес қызметін көрсетеді. Жария етудің қаржылық емес элементтері негізінен Компанияның 50% және одан да көп меншік үлесі бар еншілес және тәуелді ұйымдары, яғни Топ бойынша көрсетілген.

Компанияның 2022 жылғы Біріктірілген жылдық есебімен салыстырғанда осы Есепте жекелеген көрсеткіштерге қатысты, сондай-ақ қосымша көрсеткіштерді жария ету бөлігінде өзгерістер болды. Атап айтқанда, Есеп қалдықтар мен қалдық қоймалары туралы ақпаратты қамтиды. Толық түсініктемелер есеп мәтінінде берілген. 2023 жылы өткен жылмен салыстырғанда тақырыптар бойынша Есептің ауқымы мен шекараларында айтарлықтай өзгерістер болған жоқ.

Есеп кешенді түрд:

• «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ Даму стратегиясын іске асыруды;
• Компанияны басқару менеджментінің тәсілдерін;
• негізгі қызмет түрлері бойынша елеулі қаржылық-экономикалық және өндірістік жоспарлар мен нәтижелерді;
• еңбек қауіпсіздігін қамтамасыз ету, қоршаған ортаны қорғау саласындағы нәтижелерді;
• қатысу аумағын дамытуға үлес қосу, әлеуметтік саясатты және тұрақты дамудың басқа аспектілерін іске асыруды көрсетеді.

Есепте «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ мен оның еншілес кәсіпорындарын белгілеу үшін «Қазатомөнеркәсіп», «Қоғам», «Топ», «Компания», «Біз» ұғымдары қолданылды.

Стандарттар мен нормативтік талаптар

Есепте Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарына, Компанияның ішкі талаптары мен тәртіптеріне және корпоративтік басқарудың халықаралық тәжірибелеріне сәйкес негізгі деректер ашылады. Есепті әзірлеу кезінде мынадай құжаттар ескерілд:

• «Акционерлік қоғамдар туралы» Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-II Заңы;
• Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2018 жылғы 27 тамыздағы № 189 қаулысымен бекітілген Эмитенттің ақпаратты жария ету қағидалары, Эмитенттің жария етуіне жататын ақпараттың мазмұнына қойылатын талаптарды, сондай-ақ эмитенттің қаржылық есептілік депозитарийінің интернет-ресурсында ақпаратты жария ету мерзімдері;
• «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ ақпаратын жария ету қағидалары (2022 жыл);
• Жалғыз акционердің 2015 жылғы 27 мамырдағы шешімімен бекітілген «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ Корпоративтік басқару кодексі («Самұрық-Қазына» ҰӘҚ» АҚ Басқармасының №22/15 шешімі);
• Лондон қор биржасының (LSE), Қазақстан қор биржасының (KASE), Astana International Exchange биржасының (AIX) реттеушілік талаптары;
• Біріктірілген есептіліктің халықаралық стандарты (International Framework);
• Global Reporting Initiative тұрақты даму саласындағы есептілік бойынша халықаралық стандарты;
• SASB (Sustainability Accounting Standards Board) тұрақты даму есептілік стандарттары бойынша Кеңес стандарты;
• TCFD (The Task Force on Climate-related Financial Disclosures) (ішінара жария ету) қаржылық тұрақтылық Кеңесі жанындағы климаттың өзгеруіне байланысты қаржылық ақпаратты жария ету бойынша Жұмыс тобының ұсыныстары;
• АА1000ЅЕЅ стейкхолдерлермен өзара әрекеттесу жөніндегі стандарт;
• БҰҰ Жаһандық шартының 10 қағидасы (UN Global Compact);
• БҰҰ-ның Тұрақты даму саласындағы 2030 жылға дейінгі мақсаттары;
• ISO 26000:2010 әлеуметтік жауапкершілік саласындағы нұсқаулығы.

Қазатомөнеркәсіп 2019 жылдан бастап БҰҰ Тұрақты даму саласындағы мақсаттарына қол жеткізуге қосқан үлесі туралы ақпаратты Есепке енгізеді. Бұл тәсіл осы құжатта да көрініс тапты. Компания Топтың даму стратегиясы Есеп мәтінінде көрініс тапқан экологиялық, әлеуметтік және экономикалық мәселелерді шешудегі БҰҰ ТДМ қол жеткізу жөніндегі міндеттермен сәйкес келуі үшін күш-жігерін жұмсайды. 2019 жылы Компания өзі үшін басым ТДМ тізбесін айқындады, оған қол жеткізу үшін Топ барынша елеулі үлесін қоса алады: 3, 7, 8, 9, 12 және 13. Тұрақты дамудың басым мақсаттарын айқындау кезінде Компанияның салалық тиесілілігі мен стратегиясына, сондай-ақ оның мүдделі тараптарының мүдделеріне неғұрлым сәйкес келетін бағдарлар ерекше маңызды болды.

АҚПАРАТ ПЕРИМЕТРІ

Есеп шекаралары Компанияның жылдық есеп беру айналымына сәйкес келеді. Өткен жылғы Есеп 2023 жылдың сәуірінде жарияланды. Алдыңғы жылдардағы есептердің электронды нұсқалары Компанияның ресми сайтынды қол жетімді. Биылғы Есеп «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ-ның 2023 жылғы 1 қаңтар мен 2023 жылғы 31 желтоқсан аралығындағы атқарған қызметін көрсетеді

Есеп есепті кезеңнің шегінен тыс, бірақ онымен тікелей байланысқан маңызды фактілерді, сондай-ақ Топтың орта мерзімді жоспарларын қамтиды. Есепте «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ және еншілес тәуелді қоғамдар қызметінің неғұрлым маңызды қорытындылары туралы ақпарат ашылып көрсетілген. Деректерді жинау кезінде белгілі бір маңызды мәселеге, оқиғаға немесе шешімге қатысты сараланған шешім қабылдауға елеулі әсер етуі мүмкін барлық Топ бойынша сандық және сапалық сипаттағы барлық деректер ескерілді және ашылып көрсетілді. Қазатомөнеркәсіп тұрақты даму көрсеткіштерімен жұмыс жүйесін жоспарлы түрде дамытып келеді және жақын арада қаржылық емес ақпаратты жария ету периметрін қаржылық декеректерді жария етумен толық көлемде теңестіруге ұмтылып келеді.

ЕСЕП ӘЗІРЛЕУДІҢ ҚАҒИДАТТАРЫ

Есеп сапасы GRI стандарттарының негізгі қағидаттарын қолдану арқылы қамтамасыз етіледі:

МАҢЫЗДЫ ТАҚЫРЫПТАР МАЗМҰНЫ

ТӘУЕЛСІЗ КУӘЛАНДЫРУ

Компанияның қаржылық есептілігіне қатысты сыртқы аудит рәсімін «ПрайсуотерхаусКуперс» ЖШС орындады. Аудиторлық қорытынды Есептің қосымшасында ұсынылған.

Есеп беру жөніндегі жаһандық бастама жариялаған GRI Standards сәйкес әзірленген қаржылық емес ақпараттың тиісінше көрсетілуі аудит және ақпараттың дұрыстығын растау Халықаралық стандарттары жөніндегі комитет шығарған ISAE 3000 (қайта қаралған) «Аудиттен және өткен кезеңдегі қаржылық ақпаратты шолып тексеруден ерекшеленетін сенімділікті қамтамасыз ететін тапсырмалар» сенімділігін қамтамасыз ететін тапсырмалардың Халықаралық стандартына сәйкес тексерілді. Тәуелсіз аудитор болып «ПрайсвотерхаусКуперс» ЖШС компаниясы анықталды. Аудиторлық қорытынды Есептің қосымшасында ұсынылған.

БОЛАШАҚҚА ҚАТЫСТЫ МӘЛІМДЕМЕЛЕР

Есепте «болашаққа қатысты мәлімдемелер» болып табылатын немесе саналатын мәлімдемелер бар. Болашақты сипаттауға арналған терминология, басқалармен қатар, «есептейді», «алдын ала бағалау бойынша», «күтеді», «болжамдар бойынша», «ниеттенеді», «жоспарлайды», «белгіледі», «болады» немесе «тиіс» деген сөздерді, не болмаса әрбір жағдайда ұқсас немесе салыстырмалы терминологияны қамтиды немесе талқылауға, жоспарларға, мақсаттарға, міндеттерге, болашақ оқиғаларға немесе болашаққа қатысты мәлімдемелерді белгілеуге арналған ниеттерге сілтемелерді қамтиды. Аталған мәлімдемелер тарихи фактілер болып есептелмейтін болашаққа қатысты барлық мәлімдемелерді қамтиды. Олар шектеусіз ниеттер, пікірлер туралы мәлімдемелерді, сондай-ақ басқалармен қатар, қызмет нәтижелеріне, қаржылық жағдайға, өтімділікке, перспективаларға, өсуге, әлеуетті сатып алуға, стратегия мен Компания жұмыс істейтін салаларға қатысты Компанияның болжамдары туралы мәлімдемелерді қамтиды.

Болашаққа қатысты мәлімдемелер табиғилығы жағынан тәуекелмен, белгісіздікпен байланысты, өйткені болашақ оқиғалар мен жағдайларға байланысты болғандықтан, олар жүзеге асуы не аспауы мүмкін. Болашаққа қатысты мәлімдемелер қызметтің болашақ нәтижелерінің кепілі болып табылмайды. Қызметтің нақты нәтижелері, Компанияның қаржылық жағдайы мен өтімділігі, елдің және Компания жұмыс істейтін салалардың дамуы осы құжатта сипатталған нұсқалардан айтарлықтай ерекшеленуі мүмкін немесе осы құжатта қамтылған болашаққа қатысты мәлімдемелерге сәйкес болжанып отыр.

Компания жаңа ақпаратты, болашақ оқиғаларды немесе қандай да бір өзге мән-жайларды алу нәтижесінде болсын, салаға қатысты қандай да бір ақпаратты немесе осы құжатта қамтылған болашаққа қатысты қандай да бір мәлімдемелерді жаңартуды жоспарламайды және өзіне міндеттеме алмайды. Компания ешқандай мәлімдеме жасамайды, ешқандай сенімділік бермейді және болашаққа қатысты осындай мәлімдемелерде көрсетілген нәтижелерге қол жеткізіледі деген болжам жасамайды.

2021-2023 жылдардағы негізгі ESG көрсеткіштері

ӘЛЕУМЕТТІК ЖАУАПКЕРШІЛІК

«Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ қызметкерлерінің саны мен құрамы, адам

Жынысы мен аймағы бойынша бөліністегі «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ қызметкерлерінің тізімдік саны, 2023 жыл, адам

Жынысы мен аймағы бойынша бөліністегі тұрақты қызметкерлердің тізімдік саны, 2023 жыл, адам

Жынысы мен аймағы бойынша бөліністегі уақытша қызметкерлердің тізімдік саны, 2023 жыл, адам

Жынысы мен аймағы бойынша бөліністегі жұмыспен толық қамтылған қызметкерлердің тізімдік саны, 2023 жыл, адам

Жынысы мен аймағы бойынша бөліністегі жұмыспен ішінара қамтылған қызметкерлердің тізімдік саны, 2023 жыл, адам

«Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ басқарушы органдары мен қызметкерлерінің құрамы, %

«Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ қызметкерлерінің жынысы мен жасы бойынша құрамы, %

«Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ жұмысқа қабылданған қызметкерлер саны, адам

Жынысы, жас тобы мен аймағы бойынша бөліністегі «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ жұмысқа қабылданған қызметкерлер саны, адам

«Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ-да кадрлардың тұрақтамауы

«Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ Тобы бойынша тұрақтамаушылық динамикасы, %

«Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ ана/әке болу, сондай-ақ бала күтімі бойынша демалыстан кейін оралған қызметкерлер саны, адам⁹²

«Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ жалақы қоры, теңге

«Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ ең төменгі жалақысының қатынасы, теңге

«Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ қызметкерлерін оқыту, адам-семинар⁹⁶

Бір қызметкерді оқытуға жұмсалған сағаттардың орташа саны

ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ

Парниктік газдардың тікелей (қамту аймағы 2) және жанама (қамту аймағы 2) шығарындыларының көлемі, CO₂-экв. тоннасы

Атмосфераға ластаушы заттар шығарындыларының құрылымы мен көздері, мың тонна

Қайнар көздері бойынша бөлінген алынатын судың жалпы мөлшері, мың м³

Қабылдағыштар бойынша бөлінген ағын суларды төгу көлемі, мың м³

Санаттар бойынша ағын суларды төгу көлемі, мың м³

Шығындылар мен қалдықтардың түрлері бойынша бөлінген жалпы массасы, мың тонна

Фотоэлектр стансаларынан электр энергиясын өндіру, МВт·сағат

Қалдық қоймаларының түгендеу кестесі

ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ ЖӘНЕ ӨНЕРКӘСІПТІК ҚАУІПСІЗДІК

«Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ-ның еңбекті қорғауға арналған шығындары, млрд теңге⁹⁸

«Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ-да өндірістік жарақаттану деңгейі⁹⁹

Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ радиациялық қауіпсіздік көрсеткіштері, м3в/жыл

ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҮЛЕС

Құрылған және бөлінген тікелей экономикалық құн, млрд теңге

2023 жылы басқа юрисдикцияларда төленген салықтар

Әлеуметтік-экономикалық дамуға және инфрақұрылымды дамытуға қатысатын аймақтардың бюджеттеріне аударымдар, млн теңге

Қауымдастықтар мен халықаралық бастамалардағы серіктестік және мүшелік

Директорлар кеңесі комитеттері төрағаларының 2023 жылғы есептері

ӨНДІРІСТІК ҚАУІПСІЗДІК ЖӨНІНДЕГІ КОМИТЕТ (HSE)

АУДИТ ЖӨНІНДЕГІ КОМИТЕТ

СТРАТЕГИЯЛЫҚ ЖОСПАРЛАУ МЕН ИНВЕСТИЦИЯЛАР ЖӨНІНДЕГІ КОМИТЕТ

ТАҒАЙЫНДАУЛАР МЕН СЫЙАҚЫ ЖӨНІНДЕГІ КОМИТЕТ

Басшылықтың растауы

Компанияның Корпоративтік басқару кодексіне сәйкес Директорлар кеңесі мен Басқарма Компанияның Жылдық есебі мен қаржылық есептілігінің дұрыстығына жауапкершілік алады.

Ақпаратты жария ету және ашықтық ережелеріне сәйкес, Ұлыбританияның Қаржылық қадағалау басқармасының басшылығында (Disclosure and Transparency Rules in the Handbook of the Financial Conduct Authority) Директорлар кеңесінің әрбір мүшесі қолда бар ақпаратқа сүйене отырып, төмендегілерді растайды:

• ХҚЕС сәйкес әзірленген қаржылық есептілік Компанияның балансын еншілес кәсіпорындарымен біріктіре отырып, Компания активтерінің, міндеттемелерінің, қаржылық жағдайының, қаржылық-шаруашылық қызметі нәтижелерінің шынайылығы мен нақтылығын көрсетеді;
• Басқарманың есебі Компанияның және оның кешенді еншілес кәсіпорындарының қаржылық жағдайы, қаржылық-шаруашылық көрсеткіштері мен дамуы туралы нақты деректерімен қамтылған. Сондай-ақ тап болған аса маңызды тәуекелдер мен белгісіздіктердің сипаттамасы қамтылған.

Осы есепті әзірлеу кезеңінде Директорлар кеңесі немесе Басқарма мүшелерінің ешқайсысы соңғы бес жыл ішінде:

• алаяқтықпен байланысты құқық бұзушылықтар үшін сотқа тартылмаған;
• қандай да бір компанияның әкімшілік, басқарушылық немесе қадағалау органдарының мүшесі, банкроттық, төлем қабілетсіздігіне не таратылуына байланысты мүлікті басқару үрдісінің өту сәтінде немесе қарсаңында қандай да бір серіктестікте серіктес болмаған;
• мемлекеттік ұйым немесе реттеуші орган (оның ішінде кәсіби орган) тарапынан ресми көпшілік алдында айыптау немесе санкциялардың объектісі болып табылмаған және соттың өкімі бойынша компанияның әкімшілік, басқарушылық немесе қадағалау органдарының мүшесі ретінде әрекет ету, компанияны басқаруға немесе оның істерін жүргізуге қатысу құқығынан ешқашан айырылмаған.

Топтың еншілес ұйымдары, бірлескен кәсіпорындары, бірлескен операциялары және қауымдасқан ұйымдары

«Үлбі металлургиялық зауыты» АҚ мен «Волковгеология» АҚ-ны қоспағанда, осы компаниялардағы Топтың меншік үлесі барлық жағдайда Топтың дауыс беру құқығына тең, әрбір кәсіпорында Топтың 100% дауысқа ие. ANU Energy OEIC Ltd-де («ANU Energy») Топтың Директорлар Кеңесінде өкілдігі жоқ, дауыс беру құқығы жоқ және ANU Energy-дің негізгі стратегиялық мәселелері бойынша шешім қабылдауға қатыспайды.

2023 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша Холдингтің Еншілес ұйымдары, БК, СО және қауымдастырылған ұйымдары

Жойылған активтер

БҰҰ тұрақты даму мақсаттарына қол жеткізуге қосатын үлесі

Қазатомөнеркәсіп БҰҰ-ның Тұрақты даму саласындағы күн тәртібінің құндылықтарын толық қолдайды. Компания БҰҰ-ның барлық 17 ТДМ-нің маңыздылығын мойындайды және өз қызметі шеңберінде олардың жетістіктеріне сүбелі үлес қосуға ұмтылады. Біздің қызметіміздің ерекшелігіне байланысты біз өзіміз үшін БҰҰ-ның 6 басым ТДМ анықтадық, оларға қол жеткізуге Компания барынша елеулі үлес қосады.

«Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ-ның БҰҰ тұрақты дамуының басым Мақсаттары

Компанияның БҰҰ-ның басым түрақты даму мақсаттарына қол жеткізудегі қосқан үлесі

Екінші басымдықтағы БҰҰ ТДМ қол жеткізуіне қосқан үлесі

GRI көрсеткіштерінің кестесі

TCFD көрсеткіштерінің кестесі

SASB көрсеткіштерінің кестесі

UNCTAD көрсеткіштерінің кестесі

Тәуелсіз аудитордың қорытындысы

Қаржылық жағдай туралы шоғырландырылған есеп

Пайда немесе залал және басқа жиынтық кіріс туралы шоғырландырылған есеп

Қаржылық жағдай туралы шоғырландырылған есеп

Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы шоғырландырылған есеп

Капиталдағы өзгерістер туралы шоғырландырылған есеп

Шоғырландырылған қаржылық есептілікке ескертпелер

1. «ҚАЗАТОМӨНЕРКӘСІП» ҰАК» АҚ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚЫЗМЕТІ ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ МӘЛІМЕТТЕР

Осы шоғырландырылған қаржылық есептілік «Қазатомөнеркәсіп» Ұлттық атом компаниясы» АҚ (бұдан әрі – «Компания») және оның еншілес кәсіпорындары (бұдан әрі бірлесіп – «Топ» деп аталатын) үшін 2023 жылғы 31 желтоқсанда аяқталған жыл үшін ХҚЕС бухгалтерлік есеп стандарттарына сәйкес дайындалды.

Компания Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес құрылған акционерлік қоғам болып табылады. Компания Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазатомөнеркәсіп» ұлттық атом компаниясын құру туралы» 1997 жылғы 14 шілдедегі №3593 Жарлығына және «Қазатомөнеркәсіп» Ұлттық атом компаниясының мәселелері» туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1997 жылғы 22 шілдедегі №1148 қаулысына сәйкес жарғылық капиталына мемлекет жүз пайыз қатысатын жабық акционерлік қоғам түрінде құрылды.

2023 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша Компания акцияларының 75%-ы «Самұрық-Қазына» ҰӘҚ» АҚ-ға тиесілі және акциялардың 25%-ы еркін айналымда. Мемлекет топтың соңғы бақылаушы жағы болып табылады. Өткен жылдың соңынан бері өзгерістер болған жоқ.

Компания Қазақстан Республикасы, Астана қаласы, Сығанақ көшесі, 17/12 мекенжайы бойынша тіркелген. Негізгі қызмет орны Қазақстан Республикасы болып табылады.

Топтың негізгі қызметі уран өндіру және уран өнімдерін сату болып табылады. Топ әлемдегі жетекші уран өндіруші компаниялардың қатарына кіреді. Бұдан басқа, топ сирек металдарды қайта өңдеу, бериллий және тантал өнімдерін өндіру және өткізу, операциялық қызметті ғылыми сүйемелдеу жөніндегі қызметті жүзеге асырады.

«Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ – ядролық отын циклінің бастапқы кезеңдерінде және жылу бөлетін жинақтар мен олардың компоненттерін өндіруде Қазақстан Республикасының мүдделерін білдіретін компания. Топ табысының едәуір бөлігін құрайтын бірқатар бірлескен және қауымдастырылған кәсіпорындардың мүшесі болып табылады (23 және 24-ескертпелер). Топтың Даму стратегиясы Негізгі қызмет түрлеріне, атап айтқанда уран мен онымен байланысты табиғи ресурстарды өндіруге және өңдеуге бағытталған. Даму стратегиясы нарықтық жағдайлар негізінде өндіру көлемін оңтайландыру және Сала көшбасшысы ретіндегі Топтың тиісті позициясы корпоративтік мәдениетті тұрақты дамыта отырып, бизнес-қызметте озық тәжірибелерді қолдана отырып, өнімді өткізу жөніндегі мүмкіндіктерге нарыққа бағдарланған тәсілді қолдану арқылы орнықты даму қағидаттарына сәйкес Топтың барлық мүдделі тараптары үшін құнның ұзақ мерзімді өсуін қамтамасыз етуге арналған.

2023 жылдың 31 желтоқсанында Топ, оның қауымдастырылған кәсіпорындары және бірлескен кәсіпорындары уран өндіру және барлау бойынша келесі келісімшарттардың тараптары болды:

2023 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша Топқа Қазақстан Республикасының алты өңірінде – Түркістан, Шығыс Қазақстан, Қызылорда, Ақмола, Павлодар және Алматы облыстарында орналасқан 33 кәсіпорын (2022 жыл: 33) кіреді. 2023 және 2022 жылдардағы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша Топ қызметкерлерінің жалпы саны шамамен 21 мың адамды құрайды.

2. ТОП ӨЗ ҚЫЗМЕТІН ЖҮЗЕГЕ АСЫРАТЫН ЭКОНОМИКАЛЫҚ ОРТА

2023 жылғы қарашада Fitch Ratings халықаралық рейтингтік агенттігі Қазақстанның «ВВВ» деңгейіндегі егеменді рейтингін «тұрақты» болжаммен растады, бұл рейтинг сыртқы күйзелістерге төзімді күшті бюджеттік және сыртқы теңгерімдерді, сондай-ақ мұнай кірістерінен жинақталған жинақтармен нығайтылған қаржыландырудың икемділігін көрсетеді. Бұл мықты жақтар шикізатқа жоғары тәуелділікпен, «ВВВ» санатындағы ұқсас елдермен салыстырғанда ішінара аз дамыған макроэкономикалық саясатты, сондай-ақ басқарудың әлсіз көрсеткіштерін көрсететін жоғары инфляциямен салыстырылады. Шикі мұнай мен мұнай конденсаты әлі де бюджеттік кірістер мен экспортқа ең көп үлес қосады және бұл экспорт экономиканы сыртқы күйзелістерге ұшыратуы мүмкін ЖІӨ-нің 17% құрайды. Экономиканы әртараптандыру бойынша күштер жұмсалуда, оны іске асыруға бизнес-ортаға және білікті кадрлардың жетіспеушілігіне байланысты туындаған проблемаларға байланысты уақыт қажет болады.

Қазақстан Республикасының экономикасы дамуын жалғастыруда. Ол әсіресе ел экспортының негізгі бөлігін құрайтын мұнай, газ және басқа минералды шикізат бағасының өзгеруіне сезімтал. Бұл ерекшеліктер сондай-ақ елден тыс жерлерде еркін айырбасталмайтын ұлттық валютаның болуын және шетелдік қор нарықтарында қазақстандық борыштық және үлестік бағалы қағаздардың болмашы болуын қамтиды, бірақ олармен шектелмейді. Бұдан басқа, Қазақстан Республикасындағы энергетика секторы Қазақстан Республикасындағы саяси, заңнамалық, салықтық және реттеушілік өзгерістердің ықпалында қалып отыр. Теңгенің айырбас бағамы мен шикізат тауарларының бағасына қатысты белгісіздік сақталады.

Экономикалық орта топтың қызметі мен қаржылық жағдайына айтарлықтай әсер етеді. Басшылық топтың тұрақты қызметін қамтамасыз ету үшін барлық қажетті шараларды қабылдайды. Алайда, қалыптасқан экономикалық жағдайдың болашақ салдарын болжау қиын, ал басшылықтың ағымдағы күтулері мен бағалаулары нақты нәтижелерден өзгеше болуы мүмкін.

РЕСЕЙГЕ ҚАРСЫ САНКЦИЯЛАРДЫҢ ӘСЕРІ

2022 жылдың 24 ақпанында Ресей Украинаға әскери шабуыл жасады. Шапқыншылыққа жауап ретінде Америка Құрама Штаттары, Еуропалық Одақ және басқа да бірқатар мемлекеттер Ресейге қарсы кең ауқымды санкциялар енгізді, соның ішінде Ресей банктеріне SWIFT жүйесін пайдалануға тыйым салынды. Ресей Қазақстанның ірі сауда серіктесі болып табылады. Қазақстан сондай-ақ мұнай экспортының 80%-на дейін тасымалданатын және Ресей аумағы арқылы өтетін Каспий құбыр консорциумына (КҚК) айтарлықтай дәрежеде тәуелді.

Украинадағы қақтығыс және Ресейге қарсы санкциялар шикізат бағасына және теңге бағамына әсер етті. Инфляция деңгейі 2023 жылғы ақпанда 21.3% шыңына жеткеннен кейін 2023 жылғы желтоқсанда 9.8% құрады. 2023 жылы экономиканың өсуі 4.8% құрады. Осы есептің күніндегі жағдай бойынша Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің ресми айырбастау бағамы 2023 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша 1 АҚШ доллары үшін 454.56 теңгемен салыстырғанда 1 АҚШ доллары үшін 449.89 теңгені құрады (2022 жылғы 31 желтоқсан: 1 АҚШ доллары үшін 462.65 теңге).

Ағымдағы тәуекелдерді бағалау бағдарламасы аясында Топ басшылығы Ресейге қарсы санкциялардың Топ қызметіне әсерін талдайды. Бүгінгі күні санкциялар Топтың қызметіне айтарлықтай әсер еткен жоқ, дегенмен Ресей мен Украина арасындағы қақтығыстан туындаған нарықтық белгісіздік уранның спот бағасының және Компанияның бағалы қағаздарының бағасының айтарлықтай құбылмалылығына әкелді.

Топтың экспортталатын өнімдерінің бір бөлігі Ресей аумағы арқылы тасымалданады және сәйкесінше Ресей аумағы бойынша транзитпен, теңіз кемелерімен жүктерді сақтандырумен және жеткізумен байланысты тәуекелдер бар. Топ санкциялардың дайын өнімді тасымалдауға ықтимал әсерін үнемі қадағалап отырады. Осы қаржылық есептілік күнінде топтың өнімін түпкілікті тұтынушыларға жеткізуге байланысты Топ қызметіне шектеулер жоқ. 2018 жылдан бастап Топ Транскаспий халықаралық көлік бағытын сәтті пайдаланып келеді.

Сондай-ақ, ресейлік серіктестердің Топтың еншілес, қауымдастырылған және бірлескен кәсіпорындарына қатысуымен байланысты тәуекелдер, соның ішінде беделді тәуекелдер мен корпоративтік басқару тәуекелдері бар. 2023 жылғы 24 ақпанда Ұлыбритания «Росатом» мемлекеттік корпорациясының бірқатар негізгі қызметкерлерін санкциялар тізіміне енгізді. Бұл ретте, осы қаржылық есептілікті бекіту күніне Қазақстандағы алты уран өндіруші кәсіпорында Топтың серіктестері болып табылатын «Росатом» мемлекеттік корпорациясы тобының кәсіпорындары санкциялық тізімге енгізілмеген. Топ санкциялық тәуекелдерді қадағалайды, ықтимал жағымсыз салдарды азайту бойынша іс-шаралар жоспары жасалды. Бұл іс-шаралар жоспары жаңа тәуекелдер анықталған немесе санкциялық бағдарламалар мен тізімдер жаңартылған кезде жаңартылады.

Басшылық болашақ оқиғалардың, егер бар болса, Топтың қаржылық жағдайына немесе операциялық нәтижелеріне әсерін болжай алмайды. Басшылық Ресейге қарсы санкциялардың Топқа ықтимал әсерін бақылауды жалғастырады және тәуекелдерді азайту үшін барлық қажетті шараларды қабылдайды.

3. ЕСЕП САЯСАТЫ ТУРАЛЫ ӨЗГЕ ДЕ МАҢЫЗДЫ АҚПАРАТ

ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕПТІЛІКТІ ДАЙЫНДАУ НЕГІЗІ

Осы шоғырландырылған қаржылық есептілік өзгерістері пайда немесе залал құрамында және басқа жиынтық кіріс арқылы әділ құн бойынша көрсетілетін әділ құн бойынша бағаланатын қаржы құралдарын қоспағанда, бастапқы құн бойынша есепке алу қағидалары негізінде ХҚЕС бухгалтерлік есеп стандарттарына сәйкес дайындалды. Осы шоғырландырылған қаржылық есептілікті дайындау кезінде қолданылатын есеп саясатының негізгі ережелері төменде келтірілген. Бұл қағидаттар, егер басқаша көрсетілмесе, есептілікте ұсынылған барлық кезеңдерге қатысты дәйекті түрде қолданылды.

ХҚЕС бухгалтерлік есеп стандарттары бойынша шоғырландырылған қаржылық есептілікті дайындау кейбір маңызды бухгалтерлік бағалауды қолдануды талап етеді. Сонымен қатар, Топтың есеп саясатын қолдану кезінде басшылық өз пікірлеріне сүйенуі керек. Бағалаудың немесе күрделіліктің неғұрлым жоғары дәрежесін болжайтын бухгалтерлік есеп салалары, сондай-ақ болжамдар мен бағалаулар елеулі болып табылатын салалар осы шоғырландырылған қаржылық есептіліктің тиісті ескертпелерінде ашылады.

ЕСЕП БЕРУ ВАЛЮТАСЫ

Егер басқаша көрсетілмесе, осы шоғырландырылған қаржылық есептіліктің көрсеткіштері қазақстандық Қазақстандық миллион теңгемен көрсетілген.

ШОҒЫРЛАНДЫРУ ПРИНЦИПТЕРІ

(i) Шоғырландырылған қаржылық есептілік

Топтың еншілес кәсіпорындары бойынша ақпарат 37-ескертпеде ашылған. Егер басқаша көрсетілмесе, олардың акционерлік капиталы тек Топтың иелігіндегі қарапайым акциялардан тұрады, ал оған тиесілі қатысу үлесінің үлесі Топқа тиесілі дауыс беру құқығына тең. Орналасқан немесе тіркелген ел де олардың негізгі қызметі болып табылады.

(ii) Қауымдастырылған және бірлескен кәсіпорындар

Топтың қауымдастырылған және бірлескен кәсіпорындары туралы ақпарат 23 және 24-ескертпелерде ұсынылған. Кәсіпорындардың жарғылық капиталы бар, олар тікелей Топқа тиесілі. Орналасқан немесе тіркелген ел де олардың негізгі қызмет орны болып табылады, ал қатысу үлесі дауыс беру құқығының үлесімен бірдей. Қауымдастырылған кәсіпорындар – бұл Топ айтарлықтай әсер ететін (тікелей немесе жанама), бірақ оларды бақыламайтын кәсіпорындар; әдетте, бұл кәсіпорындардағы дауыс беру құқығының үлесі 20%-дан 50%-ға дейін. Топ негізгі қызмет бойынша екінші қатысушымен бірауыздан шешім қабылдау арқылы бірлескен бақылауды жүзеге асыратын кәсіпорындар бірлескен кәсіпорындар ретінде жіктеледі.

(iii) Бірлескен операциялар

Топ бірлескен қызмет туралы келісімнің қатысушысы болып табылады, ол бойынша ақпарат 37-ескертпеде ұсынылған. Келісім талаптарына сәйкес қатысушылар бірлескен операциялардың өнімдерін өздерінің меншік үлесіне бірдей пропорционалды түрде сатып алады. Егер қатысушылар көрсетілген шартты кезең ішінде орындамаса, бірлескен операция бойынша міндеттеме немесе дебиторлық берешек тиісті жалпы пайда мөлшерінде танылады. Міндеттеме/дебиторлық берешек қатысушы паритет шарттарын орындаған кезде немесе қатысушылар бірлесіп осындай міндеттемеден/дебиторлық берешектен босату туралы шешім қабылдаған кезде есептен шығарылады, тиісті пайда/залал пайда немесе залал туралы есепте танылады. Қатысушылар арасындағы дебиторлық және кредиторлық берешектер қаржылық есептілікте көрсетілген. Бірлескен кәсіпорындарды сатудан түскен түсім топ өнімді үшінші тарапқа өткізгенге дейін қаржылық есептілікте танылмайды.

ШЕТЕЛ ВАЛЮТАЛАРЫН ҚАЙТА ЕСЕПТЕУ

Топтың шоғырландырылған кәсіпорындарының әрқайсысының функционалдық валютасы – бұл кәсіпорын өз қызметін жүзеге асыратын негізгі экономикалық ортаның валютасы. Компанияның және оның қазақстандық еншілес кәсіпорындарының функционалдық валютасы Қазақстанның ұлттық валютасы – қазақстандық теңге болып табылады. Теңгені басқа валюталарға айырбастауға қатысты валюталық бақылау ережелері қолданылады. Қазіргі уақытта теңге Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде еркін айырбасталатын валюта болып табылмайды. Ақшалай активтер мен міндеттемелер тиісті есепті кезеңнің соңындағы нарықтық бағам бойынша әрбір кәсіпорынның функционалдық валютасына қайта есептеледі. Қазақстан қор биржасының (KASE) ресми айырбастау бағамы 2023 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша 1 АҚШ доллары үшін 454.56 теңгені құрады (2022 жыл: 1 АҚШ доллары үшін 462.65 теңге). Шетел валютасындағы операциялар бойынша есептеулерден және кезең соңындағы нарықтық айырбас бағамы бойынша ақшалай активтер мен міндеттемелерді әрбір кәсіпорынның функционалдық валютасына қайта есептеуден оң және теріс бағамдық айырмалар жыл ішіндегі пайда немесе залал туралы есепте жеке жолмен көрсетіледі. 13-ескертпеде қаржылық қызметтен бағамдық айырмадан (кредиттер мен қарыздарға жатқызылатын) және операциялық қызметтен (бағамдық айырмадан түсетін барлық басқа да пайда мен залалдар) пайда мен залалдар туралы қосымша ақпарат беріледі.

Есептілігі шетел валютасында көрсетілген топ кәсіпорнының қызметінің нәтижелері мен қаржылық жағдайы мынадай түрде ұсыну валютасына қайта есептеледі:

• ұсынылған қаржылық жағдай туралы есептердің әрқайсысындағы активтер мен міндеттемелер тиісті есепті кезеңнің соңындағы жабылу бағамы бойынша қайта есептеледі;
• кірістер мен шығыстар орташа айырбас бағамы бойынша аударылады (егер осы орташа бағам операциялар күндеріндегі бағамдардың жинақталған әсеріне негізді түрде жақын болмаса, онда кірістер мен шығыстар операциялар күндеріндегі бағам бойынша қайта есептеледі);
• капитал компоненттері бастапқы бағам бойынша қайта есептеледі және;
• аударым нәтижесінде туындайтын барлық бағамдық айырмашылықтар басқа жиынтық табыстың құрамында танылады.

Жыл соңындағы бағам бойынша қайта есептеу баланстың тарихи құны бойынша өлшенетін ақшалай емес баптарына қатысты жүргізілмейді.

ҰСЫНУДАҒЫ ӨЗГЕРІС

Басшылық сатып алушылардан түскен ақша қаражаттарынан және жеткізушілерге төленетін төлемдерден бөлек своп мәмілелерінен ақша ағындарын көрсету арқылы операциялық қызметтен түскен ақша қаражаттарының тұсаукесерін жақсарту туралы шешім қабылдады. Сонымен қатар, қысқа мерзімді жоғары өтімді құралдарды сатып алу және сату операциялары таза негізде ұсынылды. Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы шоғырландырылған есептегі келесі сомалар 2023 жылғы презентацияға сәйкес өзгертілді:

4. ЖАҢА ЖӘНЕ ҚАЙТА ҚАРАЛҒАН СТАНДАРТТАР МЕН ТҮСІНДІРМЕЛЕРДІ ҚОЛДАНУ

Келесі түзетулер Топ үшін 2023 жылдың 1 қаңтарынан бастап міндетті болды, бірақ Топқа айтарлықтай әсер етпеді:

• «Бір операциядан туындайтын активтер мен міндеттемелерге қатысты кейінге қалдырылған салық» ХҚЕС (IAS) 12 түзетулері (2021 жылдың 7 мамырында шығарылды).
• ХҚЕС (IFRS) 16-ға түзету «Сату және кері жалдау кезінде жалдау» (2022 жылдың 20 қыркүйегінде шығарылды).
• ХҚЕС (IFRS) 17 «Сақтандыру шарттары» (2017 жылғы 18 мамырда шығарылған және 2023 жылғы 1 қаңтарда немесе одан кейін басталатын жылдық есепті кезеңдер үшін күшіне енеді). ХҚЕС (IFRS) 17 және ХҚЕС (IFRS) 4 түзетулері (2020 жылдың 25 маусымында шығарылды).
• «ХҚЕС (IFRS) 17 қолданатын сақтандырушылар үшін ауысу нұсқасы» ХҚЕС (IFRS) 17 түзетулері (2021 жылғы 9 желтоқсанда шығарылды).
• ХҚЕС (IAS) 8 «Бухгалтерлік бағалауды анықтау» түзетулері (2021 жылғы 12 ақпанда шығарылды).

Топ ХҚЕС (IAS) 1 «Қаржылық есептілікті ұсыну» түзетулерін және ХҚЕС 2 «Есеп саясаты туралы ақпаратты ашу» тәжірибесі туралы ережені (2021 жылғы 12 ақпанда шығарылды) қабылдады және қаржылық есептілікке тиісті өзгерістер енгізді.

Кейбір жаңа стандарттар мен интерпретациялар шығарылды және Топ алдын ала қабылдамаған 2024 жылдың 1 қаңтарынан басталатын жылдық кезеңдер үшін міндетті болады:

• ХҚЕС (IFRS) 16 «Сату кезінде жалға беру» түзетуі (2022 жылдың 20 қыркүйегінде шығарылды және 2024 жылдың 1 қаңтарында күшіне енеді). ХҚЕС (IFRS) 15 талаптарын түзетулер қанағаттандыратын сату кезінде кері жалдау операцияларына қатысты және сату ретінде қарастырылуы керек. Түзетулер сатушы-жалға алушыдан кейіннен мәміледен туындайтын міндеттемелерді өзі сақтаған пайдалану құқығына байланысты қандай да бір пайда мен залалды мойындамайтындай етіп бағалауды талап етеді.
• Міндеттемелерді қысқа мерзімді немесе ұзақ мерзімді деп жіктеу, кешіктірілген күшіне ену күні – ХҚЕС (IAS) 1 түзетулері (бастапқыда 2020 жылдың 23 қаңтарында шығарылған және кейіннен 2020 жылдың 15 шілдесінде өзгертілген, 2024 жылдың 1 қаңтарынан басталатын немесе одан кейінгі жылдық кезеңдер үшін күшіне енеді). Осы түзетулер міндеттемелер есепті кезеңнің соңындағы құқықтарға байланысты қысқа мерзімді немесе ұзақ мерзімді болып жіктелетінін түсіндіреді. Егер ұйымның есепті кезеңнің соңына өтеуді кемінде он екі айға кейінге қалдыруға елеулі құқығы болса, міндеттемелер ұзақ мерзімді болып табылады. Стандарт бұдан былай мұндай құқықтың шартсыз болуын талап етпейді. 2022 жылдың қазан айында енгізілген түзету есепті күннен кейін сақталуы тиіс несие шарттары есепті күнге қарызды қысқа мерзімді немесе ұзақ мерзімді деп жіктеуге әсер етпейтінін анықтады.
• ХҚЕС (IAS) 7 «Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп» және ХҚЕС (IFRS) 7 «Қаржы құралдары, ақпаратты ашу: жеткізушілерді қаржыландыру тетіктері» түзетулері (2023 жылғы 25 мамырда шығарылды). Қаржылық есептілікті пайдаланушылардың қаржылық келісімдер туралы орынсыз немесе жаңылыстыратын ақпаратты ашу туралы сұрауына жауап ретінде 2023 жылдың мамырында ХҚЕС Кеңесі жеткізушілерді қаржыландыру туралы уағдаластықтар туралы ақпаратты ашуды талап ететін ХҚЕС (IAS) 7 және ХҚЕС (IFRS) 7 түзетулерін шығарды (сонымен қатар «кері немесе реверсивті факторинг» деп аталады). Бұл түзетулер қаржылық есептілікті пайдаланушыларға осы келісімдердің ұйымның міндеттемелері мен ақша ағындарына әсерін, сондай-ақ ұйымның өтімділік тәуекеліне ұшырауын бағалауға мүмкіндік беретін жеткізушілерді қаржыландыру келісімдері туралы ақпаратты ашуды талап етеді.
• ХҚЕС (IAS) 21 «Айырбастау мүмкіндігінің жоқтығы» түзетулері (2023 жылғы 15 тамызда шығарылды). 2023 жылдың тамызында ХҚЕС Кеңесі компанияларға екі валюта айырбастау мүмкіндігін бағалауға және айырбастау мүмкіндігі болмаған жағдайда спот айырбас бағамын анықтауға көмектесу үшін ХҚЕС (IAS) 21 түзетулерін шығарды. Түзетулер, егер ол белгілі бір мақсат үшін бағалау күніне басқа валютаға айырбастауға жатпайтын шетел валютасындағы мәмілені немесе операцияны жүзеге асырса, кәсіпорынға әсер етеді.

Қазіргі уақытта Топ түзетулердің қаржылық есептілігіне әсерін бағалайды.

5. СЕГМЕНТТІК АҚПАРАТ

Операциялық сегменттер шаруашылық қызметті жүзеге асыратын компоненттер болып табылады, бұл ретте олар түсімді генерациялай алады немесе шығыстармен байланысты болуы мүмкін, сегменттердің операциялық нәтижелерін операциялық шешімдерге жауапты басшы үнемі талдайды және операциялық сегменттер үшін жеке қаржылық ақпарат болады. Операциялық шешімдерге жауапты менеджерді ресурстарды бөлетін және ұйымның нәтижелерін бағалайтын бір адам немесе адамдар тобы ұсына алады. Операциялық шешімдерге жауапты басшының функцияларын Төрағаның басшылығымен Топ Басқармасы орындайды.

(a) Сатудан әрбір есепті сегмент түсім алатын өнімдер мен қызметтердің сипаттамасы

Топ геологиялық барлаудан, уран өндіруден және уран өнімін өндіруден бастап өткізуге және қосалқы қызметтерді көрсетуге (тасымалдау мен логистиканы, сатып алуды, зерттеулерді және басқаларды қоса алғанда) дейінгі түпкі өнімдердің өндірістік тізбегіне тартылған тігінен интеграцияланған компания болып табылады. Топ қызметін екі негізгі операциялық сегмент шеңберінде жүзеге асырады:

• Уран – уран өндіру және қайта өңдеу, Топтың бірлескен және қауымдасқан кәсіпорындарынан уран сатып алу, өндірілген және сатып алынған уранды сыртқы сату және оның маркетингі. Уран сегменті уран өндірумен және сатумен айналысатын бірлескен және қауымдасқан кәсіпорындардың таза нәтижелеріндегі Топтың үлесін, сондай-ақ Топтың бас офисін («Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ) қамтиды.
• ҮМЗ («Үлбі металлургиялық зауыты» АҚ) – құрамында бериллий, тантал және ниобий, фторлы қышқыл және жанама өнімдер бар өнімдерді өндіру және сату, толлинг жағдайында Топ кәсіпорындары үшін уран алыс-беріс шикізатын өңдеу және сыртқы нарық пен бірлескен кәсіпорын үшін уран ұнтақтарын, отын таблеткаларын өндіру, «Үлбі-ТВС» ЖШС.

Негізінен уран сегментіне (бұрғылау, тасымалдау, күзет қызметтері, геологиялық барлау және т.б.) қызмет көрсететін Топтың кейбір еншілес компанияларының кірістері мен шығыстары осы операциялық сегменттің нәтижелеріне бөлінбеген. Топтың бұл кәсіпорындары есептік операциялық сегменттерге енгізілмеген, өйткені олардың қаржылық нәтижелері сандық шекті мәнге сәйкес келмейді. Осы және басқа да кішігірім операциялардың нәтижелері «Өзге» тақырыбына енгізілген.

(б) Есеп беру сегменттерін анықтау үшін басшылық қолданатын факторлар

Топ сегменттері-бұл әртүрлі клиенттерге бағытталған стратегиялық бизнес бірліктер. Олардың әрқайсысы өндірістік процестердегі, өндірілетін тауарлардың түрлеріндегі, инвестициялық және маркетингтік стратегиядағы айырмашылықтарға байланысты бөлек басқарылады.

Операциялық шешімдерге жауап беретін басшы қарайтын сегменттер бойынша қаржылық ақпаратқа мыналар кіреді:

• тоқсандық негізде ХҚЕС негізінде бизнес-бірліктер (сегменттер) бойынша кірістер мен шығыстар туралы ақпарат;
• активтер мен міндеттемелер туралы, сондай-ақ тоқсандық негізде сегменттер бойынша күрделі шығындар туралы ақпарат;
• ай сайынғы және тоқсандық негізде талданатын операциялық деректер (өндіріс көлемі және қор деңгейі сияқты) және сату туралы деректер (өнім түрі бойынша сату көлемі, орташа бағалар сияқты).

(в) Операциялық сегменттердің пайдасын немесе залалын, активтері мен міндеттемелерін бағалау

Операциялық шешімдерге жауапты басшы жалпы маржа мен таза пайда негізінде әр сегменттің нәтижелерін бағалайды. Сегменттік қаржылық ақпарат ХҚЕС сәйкес дайындалған және шоғырландырылған қаржылық есептілік деректеріне сәйкес келеді. Өзге сегменттерден түсетін түсім шикізат пен материалдарды, тауарлар мен қызметтерді бір сегменттен екіншісіне беруді қамтиды, сома ұқсас тауарлардың нарықтық бағалары негізінде анықталады.

(г) Есепті сегмент туралы ақпарат пайда немесе шығын, активтер және міндеттемелер

2023 және 2022 жылғы 31 желтоқсанда аяқталған жылдар бойынша есепті сегменттер бойынша сегменттік ақпарат төменде көрсетілген:

Күрделі шығындар қаржы құралдарынан, кейінге қалдырылған салық активтерінен, еңбек қызметі аяқталғаннан кейінгі сыйақылар жоспарының активтерінен және сақтандыру шарттары бойынша туындайтын құқықтардан ерекшеленетін ұзақ мерзімді активтердің түсуін білдіреді.

(д) Өнімдер мен қызметтер бойынша кірістерді талдау

Топтың кірістері 7-ескертпеде өнімдер мен қызметтер бойынша талданады. Қаржылық кірістер мен шығыстар туралы ақпарат 15-ескертпеде берілген.

(е) Географиялық ақпарат

Топтың барлық негізгі активтері Қазақстан Республикасында орналасқан. Тапсырыс берушінің тұрақты тұратын елі негізінде топтың сатылымын елдер арасында бөлу келесідей болды:

ЕҢ ІРІ КЛИЕНТТЕР

Топтың жалпы бақылауындағы клиенттер тобы бар, олар Топтың шоғырландырылған кірісінің 10% – дан астамын құрайды. Бұл түсім 526,684 миллион теңге (2022 жыл: 345,696 миллион теңге) негізінен «Уран» сегменті бойынша көрсетіледі.

6. ЕСЕПТЕР ЖӘНЕ Операциялар БАЙЛАНЫСТЫ ТАРАПТАР

Тараптар, әдетте, егер олар жалпы бақылауда болса немесе Тараптардың бірінің екінші тарапты бақылау мүмкіндігі болса немесе қаржы-шаруашылық қызмет мәселелері бойынша ол қабылдайтын шешімдерге елеулі ықпал ете алатын болса немесе оған бірлескен бақылауды жүзеге асыра алатын болса, байланысты деп есептеледі. Ықтимал байланысты тараптардың әрқайсысымен өзара қарым-қатынастарды қарау кезінде басшылық мұндай өзара қарым-қатынастардың экономикалық мазмұнын ғана емес, олардың заңдық нысанын да назарға алады.

Байланысты Тараптар «Самұрық-Қазына» ҰӘҚ» АҚ бақылауындағы кәсіпорындарды қамтиды. Басқа мемлекеттік кәсіпорындармен операциялар егер олар әдеттегі қызмет барысында барлық қоғамдық және жеке компанияларға дәйекті қолданылатын шарттарға сәйкес жүзеге асырылса, егер олар жеке маңызды болып табылмаса, егер топтың қызметтері барлық тұтынушыларға қолжетімді стандартты шарттарда ұсынылса немесе электр энергиясын беру қызметтері, телекоммуникациялық қызметтер ретінде қызмет көрсетушіні таңдау болмаған жағдайда жария етілмейді. ХҚЕС (IAS) 24 26 сәйкес Топ тек жеке маңызды операцияларды, сондай-ақ мемлекетпен және мемлекетке тиесілі кәсіпорындармен жеке маңызды емес, жиынтық түрде басқа операциялар туралы сапалық және сандық деректерді ашады. Мұндай маңызды транзакциялардың егжей-тегжейлі сипаттамасы 26 және 34-ескертпелерде келтірілген.

2023 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша байланысты тараптармен операциялар бойынша қалдықтар төменде келтірілген:

Төменде 2023 жылдың 31 желтоқсанында аяқталған жылдағы байланысты тараптармен операциялар келтірілген:

2015 жылғы желтоқсаннан бастап «Хорасан-U» БК» ЖШС (оны Топ 2019 жылы сатып алған) 2010 жылы Компания ұсынған 2,502 миллион теңге (2022: 5,933 миллион теңге) сомасына «Қызылқұм» ЖШС кредиті бойынша тең қарыз алушы және кепілгер болып табылады.

Топ 16,096 миллион теңге сомасына «Үлбі-ТВС» ЖШС қарыз бойынша кепілгер болып табылады (2022 жыл: 17,072 миллион теңге) (35-ескертпе).

2023 жылы Топ өз қызметкерлері үшін міндетті зейнетақы төлемдерін «Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ Мемлекеттік зейнетақы қорына 9,328 миллион теңге (2022 жыл: 7,543 миллион теңге) мөлшерінде аударды (14-ескертпе). Табыс салығы бойынша шығыстар (16-ескертпе) және өзге де салықтар, өсімпұлдар мен айыппұлдар да мемлекетке аударылады (8-10-ескертпе).

2022 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша байланысты тараптармен операциялар бойынша қалдықтар төменде келтірілген:

Төменде 2022 жылдың 31 желтоқсанында аяқталған жылдағы байланысты тараптармен операциялар келтірілген:

Негізгі басқарушы персонал — бұл тікелей немесе жанама түрде Топтың қызметін жоспарлауға, басқаруға және бақылауға өкілеттік берілген және жауапты адамдар. Негізгі басқару персоналы компания басқармасының барлық құрамын және директорлар Кеңесінің мүшелерін қамтиды. Төмендегі кестеде негізгі басқару персоналы көрсеткен қызметтерге айырбастау үшін Топ төлейтін сыйақы туралы мәліметтер келтірілген. Сыйақыға жалақы, сыйлықақылар, сондай-ақ байланысты салықтар мен төлемдер кіреді. Бақылаушы акционердің өкілдеріне сыйақы көзделмеген және төленбейді.

7. ТҮСІМ

Топтың кірісі сатып алушылармен жасалған келісімшарттар бойынша туындайды, олар бойынша міндеттемелер негізінен белгілі бір уақытта орындалады.

Топтың 2023 жылғы жұмысына әсер еткен маңызды факторларға мыналар кірді:

• 2022 жылдан бастап Топ «Үлбі-ТВС» ЖШС уран таблеткаларын сатады, олар үшінші тараптардан байытылған өндірілген ураннан Топтың қуаттылығында өндіріледі, бұл сатылымдар сомасы 2023 жылы 50,633 миллион теңгені құрады (2022 жыл: 43,566 миллион теңге). 2023 жылдың ортасында Топ және «Үлбі-ТВС» ЖШС сатып алу-сату шартына өзгерістер енгізді, онда енді Топ байытылған уранды және «Үлбі-ТВС» ЖШС уран таблеткаларын дайындау бойынша қызметтерді сатады. 2023 жылы Топ «Үлбі-ТВС» ЖШС-на 91,218 миллион теңгеге байытылған уран сатты.
• Қолданыстағы және жаңа келісімшарттар шеңберінде жылдық жеткізілім көлемін ұлғайтуға клиенттердің қосымша сұраныстарына байланысты табиғи уранды сату көлемін 2022 жылмен салыстырғанда 10%-ға ұлғайту. Сату көлемі жыл сайын өзгеруі мүмкін, бұл кестелер мен клиенттердің жыл бойына жеткізілім сұраныстарының айырмашылығына, сондай-ақ нақты физикалық жеткізілімдерге байланысты.
• Табиғи уранның спот бағасының өсуіне байланысты сатудың орташа бағасының 2022 жылмен салыстырғанда 27%-ға өсуі (55.09 АҚШ доллары және 43.44 АҚШ доллары). Табиғи уранды сатуға арналған топтың қазіргі келісімшарттық портфолиосы уранның спот бағасына байланысты, дегенмен бірнеше жыл бұрын Топ жасаған кейбір келісімшарттарда шекті бағалар және тиімді бағаны шектейтін басқа да келісімдер болған. Нәтижесінде Топ бойынша сатудың орташа бағасының өсуі табиғи уранның спот нарығындағы бағаның өсуінен төмен болды.

Сатып алушылармен жасалған шарттар бойынша міндеттемелер

2022 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша тараптармен байланысты сатып алушылармен жасалған шарттар бойынша қысқа мерзімді міндеттемелер «Үлбі-ТВС» ЖШС-мен жасалған шарттар бойынша 35,082 миллион теңге сомасына уран өнімі үшін аванстарды қамтыды, оларды Топ 2023 жыл ішінде табыс деп таныды (34-ескертпе).

ЕСЕП САЯСАТЫ ЖӘНЕ МАҢЫЗДЫ ПАЙЫМДАУЛАР

Түсім – бұл Топтың әдеттегі қызметі барысында пайда болатын табыс. Кіріс мәміле бағасының мөлшерінде танылады. Мәміленің бағасы – бұл үшінші тараптардың атынан алынған сомаларды есепке алмай, сатып алушыға уәде етілген тауарларды немесе қызметтерді бақылауды беру үшін Топ алу құқығын күтетін өтемақы. Түсім жеңілдіктер, қайтарулар және қосылған құн салығы, экспорттық баждар, акциздер және басқа да осыған ұқсас міндетті төлемдер шегеріле отырып танылады.

(i) Тауарларды сату (уран, бериллий, тантал, ниобий және басқа да өнімдер)

Сату тауарды бақылау ауысқан кезде танылады, яғни тауарлар сатып алушыға жеткізілген кезде, сатып алушы тауарларға қатысты іс-әрекеттің толық еркіндігіне ие болады және сатып алушының тауарларды қабылдауына әсер етуі мүмкін орындалмаған міндеттеме болмаған кезде. Жеткізу тауарлар белгілі бір жерге жеткізілген кезде, тозу мен жоғалту қаупі сатып алушыға өткен кезде және сатып алушы тауарларды шартқа сәйкес қабылдаған кезде, қабылдау туралы ережелердің мерзімі аяқталған кезде немесе топта қабылдаудың барлық критерийлері орындалғаны туралы объективті дәлелдер болған кезде жүзеге асырылды деп саналады.

Жеңілдікпен сатудан түскен түсім көлемі үшін есептік жеңілдіктерді шегергендегі шартта көрсетілген баға негізінде танылады. Жеңілдіктер бойынша резервті есептеу және құру үшін жинақталған тәжірибе негізінде күтілетін құн әдісі қолданылады және кіріс болашақ кезеңдерде танылған соманың айтарлықтай азаюы мүмкін болмайтын өте жоғары ықтималдығы бар сомада ғана танылады.

Қаржыландыру элементі жоқ деп саналатыны, өйткені сату нарықтық тәжірибеге сәйкес келетін 30270 күн мерзімге кейінге қалдырылған төлеммен жүзеге асырылады. Дебиторлық берешек тауарлар жеткізілген кезде танылады, өйткені бұл кезде төлем мерзімінің басталуы тек уақыттың өтуіне байланысты болғандықтан өтеу сөзсіз болып табылады.

Уран, тантал және бериллий өнімдерін жеткізу шарттары әдетте Incoterms классификациясына сәйкес сатып алушылармен нақты сату шарттарымен анықталады. Уран өнімін жеткізу Incoterms шарттарымен тауарды нақты физикалық жеткізу күніне немесе тапсырыс беруші айқындаған конвертердің шотына бук-трансфер күніне жүзеге асырылады. Бұл ретте бук-трансфер бір Тарап көрсеткен материалдық шоттан уран материалын есептен шығару жөніндегі операцияны және осындай материалды бір мамандандырылған (конверсиялық/қайта конверсиялық) кәсіпорында екінші Тарап көрсеткен шотқа бір мезгілде жатқызуды білдіреді.

(ii) Қызметтерді сату (тасымалдау, бұрғылау және т. б.)

Топ белгіленген сыйақы шарттары бойынша қызмет көрсетеді. Қызмет көрсетуден түскен түсім қызмет көрсетілген есепті кезеңде танылады. Тіркелген сыйақысы бар шарттар бойынша түсім есепті кезеңнің соңына дейін іс жүзінде ұсынылған қызметтер көлеміне сүйене отырып, көрсетілетін қызметтердің жалпы көлеміне барабар деп танылады, өйткені сатып алушы бір мезгілде пайда алады және тұтынады.

СВОП МӘМІЛЕЛЕРІ (ПАЙЫМДАМА)

Топ уран өнімдерінің бір бөлігін своп (swap) шарттарымен сатады. Топ шарттарды келіседі және бір контрагентпен екі бөлек шарт жасасады, біреуі – жеткізуге, екіншісі – екі түрлі жеткізу пунктінде немесе әр түрлі уақыт кезеңінде бірдей бағамен бірдей уран көлемін сатып алуға. Нәтижесінде меншікті (Топтың кәсіпорында өндірілген немесе кәсіпорындарынан сатып алынған) уран мен сатып алынған уран алмастырылады.

Әдетте, своп операциялары кезінде Топ уранды бір жеткізу пунктіне физикалық жеткізуді жүзеге асырады және соңғы сатып алушыларға одан әрі сату үшін үшінші тарап конвертерінде уранның бірдей көлемін сатып алады. Бұл ретте Топ тауарды түпкілікті сатып алушыларға жеткізу бойынша көлік шығындарын үнемдейді.

Своп-мәмілелер бойынша шарттар ресми түрде бір-бірімен байланысты болмаса да, басшылық бұл мәмілелер байланысты және нарықтағы бар сұраныс пен ұсынысты түсіну негізінде бөлек жүзеге асырылмас еді деген қорытындыға келді. Басшылықтың пікірінше, біртекті тауардың (уранның) бірдей көлемін бірдей бағамен жеткізу, шын мәнінде, осы транзакцияның экономикалық мәнін көрсете отырып, қаржылық есептілікте бүктелген негізде көрсетілуі тиіс тауарды алмастыру болып табылады. Шарттарды түсіну және рефлексияға көзқарас своп операциялары пайымдауды қажет етеді.

2023 жылы топ своп операцияларынан түскен 139,322 миллион теңге (2022 жыл: 195,958 миллион теңге) сомасындағы түсімді және 149,209 миллион теңге (2022 жыл: 207,789 миллион теңге) сомасындағы тиісті сату құнын мойындамады. Сондай-ақ, Топ өзге дебиторлық берешекті 72,978 миллион теңгеге (25-ескерту), кредиторлық берешекті 31,215 миллион теңгеге (33-ескерту) ұлғайтты, нетто әсері қорларға әсер етті. Своп шарттары ақшалай төлемдерді көздейтіндіктен, дебиторлық берешек сатып алынған және төленген уран үшін күтілетін ақшалай қаражатты білдіреді, кредиторлық берешек контрагент төлеген дебиторлық берешек сатылған уран үшін күтілетін ақшалай қаражатты білдіреді.

2022 жылы Топ 4,709 миллион теңге сомасындағы своп бойынша міндеттемені (34-ескерту) және 5,627 миллион теңге мөлшеріндегі қорларды (28-ескерту) мойындады, тнетто әсері бөлінбеген пайдаға әсер етті. Своп бойынша міндеттеме үшінші тарапқа сатылған уранды қайтару бойынша қаржылық емес міндеттемені білдіреді.

Сатып алу-сату шарттары сатып алушылармен жасалған шарттарға ұқсас тұрақты төлем шарттарында ақша қаражатын төлеуді қамтиды. Топ ақша қаражаттарының түсімдерін «своп мәмілелерінен ақша қаражаттарының түсімдері» ретінде, ал ақшалай төлемдер «своп мәмілелері бойынша төлемдер» ретінде ұсынады.

ТАБИҒИ УРАНДЫ БАЙЫТУ (ПАЙЫМДАУ)

Топ Ресейдегі «Уранды байыту орталығы» АҚ-дан (УБО) уранды байыту бойынша қызметтерді сатып алады. Мәміле екі бөлек шарт ретінде жасалған. Топ табиғи уранды сатады және УБО-дан байытылған уранды сатып алады. УБО-мен жасалған келісімдер ресми түрде бір-бірімен байланысты болмаса да, басшылық бұл мәмілелер іс жүзінде байланысты және бір-бірінен оқшауланған түрде жүзеге асырыла алмады деген қорытындыға келді. Шын мәнінде, бұл уранды байытылған уран түрінде сатып алу міндеттемесімен іске асыруға әкеледі, ХҚЕС 15 талаптарына сәйкес УБО уранын сатудан түскен түсім танылмауы керек, бұл мәміленің экономикалық мәнін көрсетеді. Терминдерді түсіндіру және УБО операцияларын есепке алу тәсілі пайымдауды қолдануды талап етеді. Өткізу өзіндік құнына енгізілген байыту жөніндегі қызметтердің құны қайта өңдеу және өзге де қызметтер жолында 40,643 миллион теңгені (2022: 13,363 миллион теңге) құрайды (8-ескертпе).

УБО-мен сатып алу-сату шарттары ақшалай қаражаттарды төлеуді көздеді, 2023 жылдан бастап топ енді нетто-негізде өзара есеп айырысуды көздейтін шарттардың талаптарын өзгертті.

8. ӨТКІЗУДІҢ ӨЗІНДІК ҚҰНЫ

Шикізат пен материалдар құнының өсуі уран мен күкірт қышқылының спот бағасының өсуіне, сондай-ақ сату көлемінің ұлғаюына байланысты.

9. САТУ БОЙЫНША ШЫҒЫСТАР

10. ЖАЛПЫ ЖӘНЕ ӘКІМШІЛІК ШЫҒЫСТАР

PwC компаниялар желісі Топқа келесі аудиторлық және аудиторлық емес қызметтерді көрсетті (ҚҚС-сыз):

Лицензиясыз өндірілген уран үшін өтемақы

Өтемақы «Жалпақ» кен орнында «Орталық» ӨК» ЖШС және «Буденовское» кен орнының учаскесінде «Ақбастау» БК» АҚ өндірген уранға жатады (37-ескертпе).

2017 жылдың қазан айында Топ 2018 жылдың 31 мамырына дейінгі мерзіммен «Жалпақ» кен орнында уранды барлауға келісімшарт алды. 2018 жылғы мамырда ҚР энергетика Министрлігі бағалау жұмыстарын жүргізу үшін келісімшарт бойынша барлау кезеңін 2022 жылғы 31 желтоқсанға дейін ұзартуға келісім берді. Алайда, ҚР энергетика Министрлігінің бағалау жұмыстарының жобасын бекіту мәселесі кейінге қалдырылды. 2020 жылдың сәуір айында «Орталық» ӨК» ЖШС кен орнындағы барлық жұмыстар мен тестілік өндірісті тоқтатты. 2021 жылдың желтоқсанында Топ жер қойнауын пайдалану құқығын алды. 2018 жылғы маусым мен 2020 жылғы сәуір аралығында «Жалпақ» кен орнында өндірілген уран көлемі 162 тоннаны құрады. 2023 жылғы 15 тамызында Топ Қазақстан Республикасы Президентінің бақылауындағы Энергетикалық кеңестің шешімі негізінде осы көлем үшін мемлекетке 11,404 миллион теңге көлемінде өтемақы төледі.

«Ақбастау» БК» АҚ ұзақ уақыт бойы реттеуші органмен 2007 жылғы 20 қарашадағы №2488 жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшартты ұзарту туралы келіссөздерге қатысты, осы пікірталастар барысында реттеуші «Ақбастау» БК» АҚ өндірудің тиісті көлемінен асып, келісімшарттық талаптарды бұзғанын анықтады. 2021 жылы Топ реттеуші органмен алдын ала келісімге қол жеткізді, ол бойынша лицензия шарттарын бұзғаны үшін өтемақы ретінде Түркістан облысына 3,000 миллион теңге мөлшерінде әлеуметтік қолдау көрсету қажет болды. Алайда, 2022 жылы реттеуші алдын ала келісімді қабылдамады және өндірілген уран үшін өтемақы ретінде төленуге жататын соманы 7,310 миллион теңге мөлшерінде қайта бағалауды жүргізді. Өтемақы уранның ағымдағы спот бағалары негізінде 249 тонна өндірілген уранның әділ құны ретінде анықталды. 2022 жылғы 30 желтоқсанда «Ақбастау» БК» АҚ жер қойнауын пайдалануға арналған №2488 келісімшартқа №4 Қосымшаға қол қойып, өтемақы төледі.

11. ҚАРЖЫЛЫҚ ЕМЕС АКТИВТЕР БОЙЫНША ТАЗА ҚАЛПЫНА КЕЛТІРУ/ (ҚҰНСЫЗДАНУДАН БОЛҒАН ЗАЛАЛ)

Топ Келесі қаржылық активтердің құнсыздануынан болған шығындарды мойындады:

2023 жылдың желтоқсанында Топ табиғи уран концентратын Аргентинаның Dioxitek S.A мекен-жайына жеткізді. Сол уақытта Аргентина үкіметі 2023 жылдың 12 желтоқсанына дейін болған импорттық операцияларға қатысты жаңа талаптар енгізді, олар үшін төлем қарызды өтеу үшін Dioxitek S.A АҚШ долларымен жеткілікті соманы қамтамасыз ететін мемлекеттік бағалы қағаздарды сату арқылы жүргізілуі керек болатын. Топ Dioxitek S.A. тарапынан төлемдерді алуда қиындық күтеді, осылайша, 2023 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша Топ мерзімі өткен төлем сомасының 15,692 миллион теңге мөлшерінде 100% мөлшерінде резерв есептелді. Топ басшылығы Dioxitek S.A.-мен қарызды өтеу туралы келіссөздерді қайта бастайды.

12. ӨЗГЕ ДЕ КІРІСТЕР

2022 жылғы 11 тамызда «КАТКО БК» ЖШС қатысушылары (23-ескертпе) 2017 жылғы 10 сәуірдегі «КАТКО БК» ЖШС-ні одан әрі дамыту туралы келісімге өзгерістер енгізді, оның шеңберінде Топ 2022 жылғы кірісі және өзге де дебиторлық берешегі деп танылған екінші қатысушыдан 7,671 миллион теңге мөлшерінде өтемақы алу құқығын алды (25-ескертпе).

13. ӨЗГЕ ШЫҒЫСТАР ЖӘНЕ ТАЗА (ШЫҒЫН)/БАҒАМДЫҚ АЙЫРМА БОЙЫНША ПАЙДА

Бірлескен операциялардан шығыстар

Ағымдағы кезеңде Топ 2023 және 2022 жылдардағы уранның тең көлемін сатып алу жөніндегі бірлескен операция туралы шарттар бойынша өз міндеттемелерін орындады, алайда айырбастау бағамдары мен спот бағалардың құбылмалылығы әрбір қатысушының теңгемен пропорционалды емес жарналарға әкеп соқтырды, нәтижесінде Топ 3,426 миллион теңге мөлшерінде шығынды таныды. 2022 жылы топ 4,217 миллион теңге мөлшерінде өзге де табысты мойындады (12-ескертпе).

ТАЗА (ШЫҒЫН)/БАҒАМДЫҚ АЙЫРМА БОЙЫНША ПАЙДА

14. ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІҢ ЕҢБЕГІНЕ АҚЫ ТӨЛЕУ

ЕСЕП САЯСАТЫ ЖӘНЕ МАҢЫЗДЫ ПАЙЫМДАУЛАР

Жалақыға, зейнетақы аударымдарына, әлеуметтік сақтандыру қорына жарналарға, жыл сайынғы төленген демалыстарға және ауруханаға, сыйлықақыларға және ақшалай емес жеңілдіктерге арналған шығыстар Топ қызметкерлерінің тиісті жұмыстарды жүзеге асыруына қарай есептеледі. Бұл жағдайда Топ белгіленген жарналары бар жоспарлар схемасын қолданады. Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес Топ қызметкерлердің жалақысынан зейнетақы аударымдарын ұстайды және оларды бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорына аударады. Қызметкерлер зейнетке шыққан кезде барлық зейнетақы төлемдерін бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қоры жүзеге асырады. Топ қызметкерлерінің жалақысынан ұсталатын зейнетақы аударымдарынан басқа, Топтың қосымша жарналарды төлеу бойынша қандай да бір заңды немесе практикадан туындайтын міндеттемелері жоқ.

15. ҚАРЖЫЛЫҚ КІРІСТЕР МЕН ШЫҒЫСТАР

ЕСЕП САЯСАТЫ ЖӘНЕ МАҢЫЗДЫ ПАЙЫМДАУЛАР

Пайда немесе залал арқылы әділ құн бойынша бағаланатындарды қоспағанда, амортизацияланған құн бойынша бағаланатын қаржы активтері бойынша пайыздық кірістер тиімді пайыздық мөлшерлеме әдісін пайдалана отырып есептеу әдісі бойынша көрсетіледі және «Қаржылық кірістер» бабы бойынша пайда немесе залал құрамында танылады. Мұндай есептеу пайыздық кірістер мен шығыстарға шарттың тараптары төлеген және алған және тиімді пайыздық мөлшерлеменің ажырамас бөлігін құрайтын барлық комиссиялар мен төлемдерді, мәміле бойынша шығындарды, сондай-ақ барлық басқа сыйлықақыларды немесе жеңілдіктерді қамтиды.

Номиналды пайыздық мөлшерлеме бойынша есептелген пайда немесе залал арқылы әділ құны бойынша бағаланатын борыштық құралдар бойынша пайыздық кіріс «Қаржылық кірістер» бабы бойынша пайда немесе залал құрамында көрсетіледі.

16. ТАБЫС САЛЫҒЫ БОЙЫНША ШЫҒЫСТАР

(a) Табыс салығы бойынша шығыстардың компоненттері

Бір жылдағы пайдада немесе залалда көрсетілген табыс салығы бойынша шығыстарға келесі компоненттер кіреді:

Топтың 2023 және 2022 жылдардағы пайдасының көп бөлігіне қолданылатын ағымдағы табыс салығы ставкасы 20% құрайды.

(б) Табыс салығы бойынша шығыстарды қолданылатын салық мөлшерлемесіне көбейтілген бухгалтерлік пайда сомасымен салыстыру

Төменде табыс салығы бойынша есептік және нақты шығыстарды салыстыру берілген:

Топ өткізу жөніндегі операциялардың трансферттік баға белгілеу жөніндегі заңнама талаптарына сәйкестігін тексереді және қажет болған жағдайда жыл сайынғы негізде корпоративтік табыс салығын қосымша есептеулер жасайды.

(в) Уақытша айырмашылықтардың түрлері бойынша кейінге қалдырылған салықтар

ХҚЕС пен Қазақстан Республикасының салық заңнамасы арасындағы айырмашылықтар қаржылық есептілікті жасау мақсатында активтер мен міндеттемелердің баланстық құны мен табыс салығын есептеу үшін олардың базасы арасындағы уақытша айырмашылықтардың туындауына әкеп соғады. Осы уақытша айырмашылықтардың өзгеруінің салықтық салдары төменде егжей-тегжейлі көрсетілген және 20% мөлшерлеме бойынша көрсетіледі.

Басшылық еншілес, қауымдастырылған және бірлескен кәсіпорындарға салынған инвестициялар негізінен дивидендтер арқылы өтеледі деп санайды. Еншілес, қауымдастырылған және бірлескен кәсіпорындардың дивидендтері салықтан босатылады, сондықтан топ осы инвестициялардың бөлінбеген пайдасына кейінге қалдырылған салықты мойындамады.

2022 жылдың 31 желтоқсанында аяқталған жылдағы уақытша айырмашылықтар қозғалысының салықтық әсері төменде келтірілген:

Топтың қолданыстағы құрылымында Топтың кейбір кәсіпорындарының салық шығындары Топтың басқа кәсіпорындарының салық салынатын пайдасына және ағымдағы салық міндеттемелеріне қарсы есептелмейді, сәйкесінше, шоғырландырылған салық шығыны болған жағдайда да салықтар есептелуі мүмкін. Сондықтан кейінге қалдырылған салық активтері мен міндеттемелерін өзара есепке алу, егер олар бір салық төлеушіге қатысты болса ғана мүмкін болады.

Топ танылмаған салық шығындарына қатысты кейінге қалдырылған салық активтерін 2023 жылы 1,596 миллион теңге сомасында мойындамады (2022 жыл: 1,274 миллион теңге) және танылмаған салық шығындары бар 2023 жылы іске асырылған кәсіпорындар бойынша салық шығындарын есептен алып тастады. Танылмаған салық шығындарын есептеу мерзімі төменде көрсетілгендей аяқталады:

ЕСЕП САЯСАТЫ ЖӘНЕ МАҢЫЗДЫ ПАЙЫМДАУЛАР

Ағымдағы салық есепті күні қолданыста болған немесе мәні бойынша күшіне енген салық мөлшерлемелерін, сондай-ақ алдыңғы салық кезеңдеріне қатысты кез келген түзетулерді пайдалана отырып, ағымдағы және алдыңғы кезеңдер үшін салық салынатын пайдаға немесе залалға қатысты салық органдарына төленеді (салық органдарының есебінен өтеледі) деп күтілетін соманы білдіреді.

Кейінге қалдырылған салық активтері мен міндеттемелері, егер ағымдағы салық міндеттемелері мен активтерін есепке алуға заңды түрде бекітілген құқық болса және олар бір салық төлеушінің бір салық органына қатысты болса, егер бір салық органы бойынша ағымдағы салық міндеттемелері мен активтерін таза негізде өтеу ниеті болса немесе салық активтері мен міндеттемелері бір уақытта іске асырылатын болады.

Топтың анықталмаған салық позицияларын басшылық әр есепті кезеңнің соңында бағалайды. Табыс салығы бойынша позицияларға қатысты көрсетілетін міндеттемелер басшылық, егер Топтың салық позициясына салық органдары дау айтса, қосымша салық міндеттемелерінің туындау ықтималдығы олардың болмау ықтималдығынан жоғары деп есептеген жағдайларда ескеріледі.

Мұндай бағалау есепті кезеңнің соңында қолданылатын салық заңнамасын, сондай-ақ соттың кез келген белгілі қаулыларын немесе осындай мәселелер бойынша өзге де шешімдерді түсіндіру негізінде жүргізіледі.

Айыппұлдар, өсімпұлдар және салықтар бойынша міндеттемелер, табыс салығын қоспағанда, басшылықтың есепті кезеңнің соңындағы міндеттемелерді реттеу үшін қажетті шығыстарды ең жақсы бағалауы негізінде көрсетіледі.

17. АКЦИЯҒА ШАҚҚАНДАҒЫ ПАЙДА

Акцияға шаққандағы базалық пайда бір жыл ішінде айналыстағы Компания акционерлерінің үлесіне келетін пайда немесе залал қатынасы ретінде есептеледі (30-ескертпе). Компанияда реттелетін әлеуетті қарапайым акциялар жоқ, сондықтан бір акцияға шаққандағы пайда бір акцияға шаққандағы негізгі пайдаға сәйкес келеді. Акцияға шаққандағы пайда келесідей есептеледі:

Компания облигацияларды «Қазақстан қор биржасы» АҚ (бұдан әрі – «KASE») ұйымдастырылған бағалы қағаздар нарығына орналастырды. Компания әрбір есепті кезеңнің соңындағы жағдай бойынша қаржылық жағдай туралы есепте KASE Листингтік қағидаларына сәйкес есептелген бір акцияның баланстық құны туралы деректерді көрсетуі қажет.

Бір акцияның баланстық құны келесідей есептеледі:

ЕСЕП САЯСАТЫ ЖӘНЕ МАҢЫЗДЫ ПАЙЫМДАУЛАР

Акцияға шаққандағы пайда Компания акцияларын ұстаушылардың үлесіне келетін пайданы немесе залалды есепті жыл ішінде орналастырылған пайдаға қатысатын акциялардың орташа өлшенген санына бөлу арқылы анықталады. акциялардың бөлінуіне түзетілген.

18. МАТЕРИАЛДЫҚ ЕМЕС АКТИВТЕР

«Орталық» ӨК» ЖШС, «Ақбастау» БК» АҚ және «Қаратау» ЖШС

Гудвил алдыңғы кезеңдердегі бизнес бірлестіктеріне «Орталық» ӨК» ЖШС-не 5,166 миллион теңге сомасына, «Қаратау» ЖШС-не 24,808 миллион теңге сомасына және «Ақбастау» БК» АҚ-на 18,520 миллион теңге сомасына жатады. Жылына кемінде бір рет гудвил тиісті генерациялаушы бірлік деңгейінде құнсыздану үшін сыналады (басқа активтерден немесе активтер топтарынан ақша қаражаттарының ағынынан едәуір дәрежеде тәуелсіз жеке сәйкестендірілетін ақша ағындары бар ең төменгі деңгей).

Топ әр кен орнын (келісімшарттық аумақты) жеке өндіруші бірлік ретінде анықтады. Егер бірнеше кен орындары технологиялық тұрғыдан бір өңдеу зауытымен байланысты болса, Топ мұндай кен орындарын біртұтас өндіруші бірлік ретінде қарастырады. Аталған кәсіпорындардың әрқайсысына қолданылатын гудвилдің баланстық құны тиісті генерациялаушы бірліктерге, «Мыңқұдық» кен орындарына («Орталық» блогы) және «Орталық» ӨК» ЖШС және «Қаратау» ЖШС, «Ақбастау» БК» АҚ үшін «Буденовское» кен орнының жекелеген блоктарына (1-ескертпе) бөлінген.

Өтелетін құн пайдалану құны ретінде айқындалды, ақша ағындарының болжамдары бекітілген барланған қорлар, өндірудің есептік көлемі, кен орнын пайдалану мерзімі және 2023 жылы жылдық 18.59% салыққа дейінгі дисконттау мөлшерлемесі негізінде айқындалды (2022 жыл: жылдық 19.03%).

Өндіріс көлемі құзыретті органмен келісілген көлемдерге және тәуелсіз консультанттың есебіне сәйкес келеді және өндіруші бірліктердің өндірістік қуаттылығына негізделген. Есептеулерде пайдаланылған негізгі болжамдарға сату бағасының болжамды өзгерістері және өндіріс көлемі жатады. Болжамды ақша ағындарында пайдаланылатын сату бағалары 2023 жылдың төртінші тоқсанында «Ux Consulting LLC» жариялаған жылдық спот және ұзақ мерзімді баға индикаторлары (уран фунтына АҚШ долларымен көрсетілген) негізінде айқындалған.

Кезеңнің өндірістік және күрделі шығындары 2024-2028 жылдарға арналған бекітілген бизнес-жоспарға және есептеулерде көзделген 6.39% өсімге негізделген, бұл шамамен инфляцияның ұзақ мерзімді орташа болжамдарына сәйкес келеді. Есептелген өтелетін құн гудвилді қоса алғанда, үш өндіруші бірліктің ұзақ мерзімді активтерінің баланстық құнынан едәуір асып түседі, сондықтан негізгі болжамдардағы елеулі өзгерістер де құнсыздануға әкелмейді.

19. НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАР

Негізгі құралдардың баланстық құнының өзгерістері төменде келтірілген:

2023 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша негізгі құралдарды сатып алу бойынша шарттық міндеттемелердің сомасы 3,966 миллион теңгені құрады (2022 жыл: 5,310 миллион теңге).

2023 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша толық өзін-өзі сұрыпталған, бірақ әлі де пайдаланылып жүрген негізгі құралдардың жалпы баланстық құны 38,006 миллион теңгені құрайды (2022 жыл: 34,870 миллион теңге).

31 желтоқсанда аяқталған жылдар ішінде ұзақ мерзімді активтерге тозу және амортизация бойынша шығыстарды есептеу төменде келтірілген:

31 желтоқсанда аяқталған жылдар ішінде пайдаға немесе шығынға жатқызылған тозу және амортизация бойынша шығыстар төменде келтірілген:

ЕСЕП САЯСАТЫ ЖӘНЕ МАҢЫЗДЫ ПАЙЫМДАУЛАР

Негізгі құралдар, егер қажет болса, жинақталған амортизацияны және құнсызданудан жинақталған шығындарды шегергендегі өзіндік құн бойынша көрсетіледі. Пайдалы қызмет мерзімі тұтастай алғанда осы объектінің пайдалы қызмет мерзімінен ерекшеленетін негізгі құралдар объектісінің жекелеген Елеулі бөліктері жекелеген объектілер (компоненттер) ретінде есепке алынады және осы бөліктерді пайдаланудың болжамды мерзімдерін көрсететін нормалар бойынша амортизацияланады.

(i) Негізгі құралдардың амортизациясы

Жерге амортизация есептелмейді. Уран өндіру және оны алдын ала өңдеу үшін пайдаланылатын объектілердің амортизациясы осы әдіс тұтыну құрылымын барынша жақсы көрсететін объектілерге қатысты өндірістік әдіс негізінде есептеледі. Негізгі құралдардың өзге де объектілерінің амортизациясы олардың бастапқы құнын пайдалы пайдалану мерзімі ішінде қалдық құнына дейін біркелкі есептен шығару жолымен сызықтық әдіспен есептеледі:

Негізгі құралдар объектісінің пайдалы қызметінің есептік мерзімі оның пайдалы қызмет мерзіміне де, жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарттың мерзіміне де және аумағында осы негізгі құралдар объектісі орналасқан кен орнының экономикалық алынатын қорларын ағымдағы бағалауға да байланысты болады. 2017 жылдан бастап топ тәуелсіз кеңесші дайындаған тауарлық-материалдық құндылықтар туралы есептерді қолданады (21-ескертпе).

20. ӨНДІРІСКЕ ДАЙЫНДАУ БОЙЫНША ШЫҒЫНДАР

Учаскені қалпына келтіру активтері Топтың кен орындарын қалпына келтіруге арналған резервтер құру кезінде қалыптасқан капиталдандырылған шығындарды білдіреді. Резервтер мен байланысты активтердің баланстық құны әрбір есепті кезеңнің соңына қайта қаралады (32-ескертпе).

ЕСЕП САЯСАТЫ ЖӘНЕ МАҢЫЗДЫ ПАЙЫМДАУЛАР

Өндіріске дайындық бойынша капиталдандырылған шығындар қажет болған жағдайда жинақталған амортизацияны және құнсызданудан жинақталған шығындарды шегергендегі өзіндік құн бойынша көрсетіледі. Өндіріске дайындық шығындары кен орнын барлау мен бағалаудың қайта жіктелген шығындарын, сондай-ақ технологиялық айдау және айдау ұңғымаларын бұрғылауды, ұңғымаларды жер үсті коммуникацияларымен магистральдық сыртқы байлауды, жабдықтар мен бақылау-өлшеу аппаратурасын, ион алмасу шайырының құнын, учаскені қалпына келтіру бойынша бағалау шығындарын, қышқылдану шығындарын және өндіруге дайындық бойынша өзге де шығындарды қамтитын өндіруге арналған капиталдандырылған шығындарды қамтиды. Қолданыстағы өндіру әдісімен ұңғымалар блоктар бойынша уран қорларының сарқылуына қарай кен денесінің үстіне біртіндеп орнатылады.

Өндіріске дайындық бойынша шығындар өндірістік әдісті қолдана отырып, кен орны немесе блок деңгейінде амортизацияланады. Өндірістік әдіс бойынша амортизация нормалары өндіруге дайын қорлар негізінде амортизацияланатын капиталдандырылған өндіру шығындарын қоспағанда, дәлелденген және ықтимал баланстық қорларға негізделген. Дайын тауарлық-материалдық құндылықтар-бұл капиталдандырылған өндіріс шығындары арқылы қолданыстағы кен орнынан/блоктан алуға болатын баланстық қорлардың бөлігі.

Дәлелденген және ықтимал баланстық қорларды есептеу жер қойнауын пайдалануға арналған әрбір келісімшарттың ажырамас бөлігі болып табылатын қорлар туралы есептерге негізделген. Қорлар туралы осы есептер құзыретті орган бекіткен және жылдар бойынша өндірудің күтілетін көлемі туралы егжей-тегжейлі ақпарат берілген техникалық-экономикалық модельдерге енгізіледі. 2017 жылдан бастап Топ тәуелсіз кеңесші дайындаған тауарлық-материалдық құндылықтар туралы есептерді қолданады (21-ескертпе).

2023 жылы Топ топтың барлық кәсіпорындары үшін кен орны деңгейінде өндіріске дайындық бойынша капиталдандырылған шығындарды амортизациялау тәсілін біріктірді, өйткені кен орындары шартты түрде бөлінген технологиялық блоктар (және кейбір кәсіпорындарда амортизация бұрын есептелген) іс жүзінде бір геологиялық блок, ал уран ерітіндісі болып табылады кен орнының ішінде ағындарды жасайды, нәтижесінде кейбіреулерінде қайта шығару және өндіру кезінде басқа технологиялық блоктарда жеткіліксіз алу орын алады, ал активтің құны шығыстарға дұрыс есептен шығарылмайды.

ҚАРЖЫЛЫҚ ЕМЕС АКТИВТЕРДІҢ ҚҰНСЫЗДАНУЫ (БАҒАЛАУ)

Уран өнімін өндіруге байланысты активтерге негізгі құралдар, өндіріске дайындық бойынша шығындар, жер қойнауын пайдалану құқықтары, барлау және бағалау активтері, қауымдастырылған кәсіпорындарға инвестициялар, бірлескен кәсіпорындарға инвестициялар және басқа да инвестициялар жатады.

Әрбір есепті кезеңнің соңында Топ олардың ықтимал құнсыздану белгілерін анықтау үшін активтерді (немесе генерациялайтын бірліктерді) бағалауды жүргізеді. Мұндай белгілер болған кезде активтердің өтелетін құны есептеледі, ол активтердің әділ құнының ең үлкені ретінде, өткізуге жұмсалған шығыстарды және пайдалану құнын шегергенде айқындалады. Баланстық құнның өтеу құнынан асып кетуі құнсыздану ретінде танылады.

Пайдалану құнын есептеу басшылықтан Топтың болашақ ақша қозғалысын бағалауды талап етеді. Ақшаның болашақ қозғалысын бағалау болашақ тауар бағаларына (уран мен басқа да өнімдерге), өндіріс пен сату көлеміне, дисконт мөлшерлемелеріне, өсу қарқынына, операциялық шығындар деңгейіне және басқа факторларға қатысты айтарлықтай пайымдауларды қамтиды. Құнсыздану мәніне тексеру және есеп айырысу Топтың бизнес-модельдеріне сәйкес келетін болжамдарға негізделген. Субъективті сипатына байланысты бұл бағалаулар болашақ кезеңдер қызметінің және ақша қозғалысының нақты нәтижелерінен ерекшеленуі мүмкін; кез келген осындай айырмалар болашақ кезеңдерде құнсыздануға және тиісті активтердің баланстық құнының төмендеуіне әкелуі мүмкін.

2023 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша басшылық уран өнімін өндірумен байланысты активтердің (өндіруші бірліктердің) құнсыздану белгілерін таппады.

21. ЖЕР ҚОЙНАУЫН ПАЙДАЛАНУ ҚҰҚЫҒЫ

ЕСЕП САЯСАТЫ ЖӘНЕ МАҢЫЗДЫ ПАЙЫМДАУЛАР

Жер қойнауын пайдалану құқықтары қажет болған жағдайда амортизацияның жинақталған сомалары мен құнсызданудан болған залалдар шегеріле отырып, бастапқы құны бойынша есепке алынады. Бизнесті сатып алу нәтижесінде алынған жер қойнауын пайдалану құқықтары әділ құны бойынша бағаланады. Жер қойнауын пайдалану құқығын сатып алу құны қол қою бонусын, коммерциялық табу бонусын, жер қойнауын пайдалану құқығын сатып алу құнын және капиталдандырылған тарихи шығындарды қамтиды. Топ тиісті лицензиялар немесе жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарттар берілгенге дейін кен орындарына қатысты мемлекет шеккен тарихи шығындарды өтеуге міндетті. Осы тарихи шығындар жер қойнауын пайдалануға арналған лицензияның немесе келісімшарттың қолданылу мерзімі ішінде жүргізілетін төлемдердің келтірілген құнына тең міндеттемені тиісті түрде тани отырып, сатып алу құнының бөлігі ретінде танылады.

Жер қойнауын пайдалану құқықтары уран өндіру басталған сәттен бастап дәлелденген және ықтимал қорларды негізге ала отырып, өндірістік әдіс бойынша амортизацияланады.

Дәлелденген және ықтимал баланстық қорларды есептеу жер қойнауын пайдалануға арналған әрбір келісімшарттың ажырамас бөлігі болып табылатын қорлар туралы есептерге негізделген. Қорлар туралы осы есептер құзыретті орган бекіткен және Жылдар бойынша өндірудің күтілетін көлемі туралы егжей-тегжейлі ақпарат берілген техникалық-экономикалық модельдерге енгізіледі. 2017 жылдан бастап топ тәуелсіз кеңесші дайындаған тауарлық-материалдық құндылықтар туралы есептерді қолданады.

УРАН ҚОРЫ (БАҒАЛАУ)

Уран қорлары тиісті активтердің өтелетін құнын және тозу мен амортизация бойынша аударымдарды анықтау үшін пайдаланылатын Топтың болжамды ақша ағындарын бағалаудың негізгі құрамдас бөлігі болып табылады. Уран қорларын бағалау сонымен қатар кен орындарын пайдалану мерзімін анықтайды, бұл өз кезегінде активтерді жою және қалпына келтіру бойынша міндеттемелер бойынша резерв есептеулеріне әсер етеді.

Жыл сайын топ геологиялық барлау жұмыстарының нәтижелері, минералдық ресурстар және кен қорлары туралы есептер (бұдан әрі – «JORC кодексі») жасау үшін Австралазиялық кодекске сәйкес Топтың кен қорлары мен минералдық ресурстарын бағалау үшін тәуелсіз консультантты тартады. Қорлар мен ресурстарды тәуелсіз бағалау 2023 және 2022 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша жүргізілді. Кеңесші топтың тау-кен активтері үшін минералды ресурстар мен кен қорлары туралы есептерге негізделген барлық негізгі ақпаратты қарастырды.

Консультанттың есебінде жерасты сілтісіздендіру бойынша қолданыстағы және жоспарланған жұмыстар (минералдық ресурстар) шеңберінде өндірілуі мүмкін уран көлемі, сондай-ақ қазіргі уақытта тау-кен жұмыстарын дамытудың тиісті жоспарларында (кен қорлары) өндіруге жоспарланған уран көлемі туралы пікір қамтылады. Топ кенді қорлардың деректерін Топтың әрбір кен орны бойынша ұзақ мерзімді активтердің құнсыздануын және өндірістік әдіс бойынша амортизацияны есептеу үшін, сондай-ақ активтерді жою және қалпына келтіру міндеттемелері бойынша резервті есептеу үшін пайдаланды.

22. БАРЛАУ ЖӘНЕ БАҒАЛАУ АКТИВТЕРІ

ЕСЕП САЯСАТЫ ЖӘНЕ МАҢЫЗДЫ ПАЙЫМДАУЛАР

Барлау және бағалау жөніндегі активтер қажет болған жағдайда құнсыздануға арналған резервті шегергенде бастапқы құны бойынша көрсетіледі. Топ сатып алынған активтердің сипатына сәйкес барлау және бағалау активтерін материалдық және материалдық емес активтер ретінде жіктейді.

Барлау және бағалау активтеріне геологиялық және геофизикалық зерттеулер, барлау ұңғымаларын бұрғылау және барлау жұмыстарына қатысты басқа да үстеме шығыстар сияқты коммерциялық рентабельді өндірісті жүзеге асыру мүмкіндігі бекітілгенге дейін Топ шеккен капиталдандырылған шығындар кіреді.

Барлау және бағалау кезеңі өткеннен кейін жер қойнауын пайдалануға келісімшарт жасасу немесе ұзарту туралы шешім барлау мен минералды ресурстарды бағалаудың сәттілігіне және Топтың өндіру (игеру) сатысына өту туралы шешіміне байланысты болады.

Материалдық барлау және бағалау активтері уран алудың рентабельділігін көрсеткеннен кейін өндіріске дайындық шығындарына аударылады және дәлелденген қорларға сүйене отырып, өндірістік әдіс бойынша амортизацияланады. Экономикалық негізделген алынатын қорлар («дәлелденген қорлар» немесе «коммерциялық қорлар») анықталған кезде барлау және бағалау жөніндегі материалдық емес активтер жер қойнауын пайдалануға құқықтарды сатып алуға арналған шығындар ретінде қайта жіктеледі. Тиісінше, Топ экономикалық негізделген алынатын қорлар («дәлелденген қорлар» немесе «коммерциялық қорлар») табылғанға дейін барлау және бағалау активтерін амортизацияламайды. Егер экономикалық негізделген алынатын қорлар табылмаса, барлау және бағалау активтері шығысқа есептен шығарылады.

Жобалау жұмыстары, техникалық-экономикалық бағалау сияқты барлау жұмыстары басталғанға дейінгі қызметпен байланысты шығындар кезең шығындарына есептен шығарылады.

23. ҚАУЫМДАСҚАН КӘСІПОРЫНДАРҒА ИНВЕСТИЦИЯЛАР

Төмендегі кестеде қауымдасқан кәсіпорындарға топ инвестицияларының баланстық құнының өзгерістері берілген:

Төменде Топтың негізгі қауымдасқан кәсіпорындарындағы қатысу үлестері келтірілген:

«КАТКО» БК» ЖШС-ні одан әрі дамыту туралы Келісімге енгізілген өзгерістерге сәйкес, Топ 2022 жылдан бастап және «КАТКО» БК2 ЖШС қызметі аяқталғанға дейін серіктестіктің жылдық пайданы бөлу сомасының қосымша 11%-на қатысу үлесі өзгермеген жағдайда құқық алды.

Топтың әрбір маңызды қауымдастырылған кәсіпорны бойынша 2023 жылға арналған жиынтық қаржылық ақпарат төменде берілген. Бұл ақпарат Топтың үлестік қатысу әдісін қолдануы нәтижесінде түзетулерден кейін ХҚЕС бойынша қауымдастырылған кәсіпорындардың есептілік көрсеткіштерін көрсетеді.

Топтың әрбір маңызды қауымдастырылған кәсіпорны бойынша 2022 жылға арналған жиынтық қаржылық ақпарат төменде берілген. Бұл ақпарат Топтың үлестік қатысу әдісін қолдануы нәтижесінде түзетулерден кейін ХҚЕС бойынша қауымдастырылған кәсіпорындардың есептілік көрсеткіштерін көрсетеді.

24. БІРЛЕСКЕН КӘСІПОРЫНДАРҒА ИНВЕСТИЦИЯЛАР

Төмендегі кестеде бірлескен кәсіпорындардағы топ инвестицияларының баланстық құнының өзгерістері көрсетілген:

Төменде Топтың негізгі қауымдасқан кәсіпорындарындағы қатысу үлестері келтірілген: Ел Негізгі

«Уранэнерго» ЖШС

Басшылық Топтың «Уранэнерго»ЖШС-ні бақылауды жүзеге асыруға мүмкіндігі жоқ деген қорытындыға келді. Тиісінше, бұл инвестиция бірлескен кәсіпорынға инвестиция ретінде жіктеледі.

Топтың әрбір маңызды бірлескен кәсіпорны бойынша жиынтық қаржылық ақпарат төменде берілген. Бұл ақпарат Топтың үлестік қатысу әдісін қолдануы нәтижесінде түзетулерден кейін ХҚЕС бойынша бірлескен кәсіпорын есептілігінің көрсеткіштерін көрсетеді.

25. ДЕБИТОРЛЫҚ БЕРЕШЕК

Дебиторлық берешек балансының өсуі:

• кірістің ұлғаюына сәйкес сауда-саттық дебиторлық берешегінің ұлғаюы;
• «Үлбі-ТВС» ЖШС сату көлемін ұлғайту;
• своп мәмілелеріне байланысты өзге де дебиторлық берешек (7-ескертпе).

ЕСЕП САЯСАТЫ ЖӘНЕ МАҢЫЗДЫ ПАЙЫМДАУЛАР

Сауда және өзге дебиторлық берешек - бұл әдеттегі қызмет барысында сатылған тауарлар немесе көрсетілген қызметтер үшін сатып алушыларға тиесілі сомалар. Олар әдетте 12 ай ішінде төленеді, сондықтан барлығы ағымдағы ретінде жіктеледі. Сауда дебиторлық берешегі, егер ол әділ құны бойынша танылған кезде айтарлықтай қаржылық компоненттері болмаса, бастапқыда шартсыз өтеу сомасы бойынша танылады. Топ шартта көзделген ақша ағындарын алу мақсатында сауда дебиторлық берешегін ұстайды, сондықтан оны кейіннен тиімді пайыздық мөлшерлеме әдісін қолдана отырып, амортизацияланған құн бойынша бағалайды. Топтың құнсыздануға қатысты саясаты және шығынға арналған резервті есептеу туралы толық ақпарат 38-ескертпеде берілген.

Басқа дебиторлық берешек бастапқыда әділ құн бойынша танылады, содан кейін тиімді пайыздық мөлшерлеме әдісін қолдана отырып амортизацияланған құн бойынша есепке алынады. Бұл негізінен сатылған тауарлар немесе көрсетілген қызметтер үшін қарыздан басқа ағымдағы дебиторлық берешек. 2023 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша өзге дебиторлық берешек танылған сомаларды қамтыды своп операциялары (7-ескертпе).

Топтың кредиттік және валюталық тәуекелдерге, сондай-ақ сауда дебиторлық берешегінің құнсыздануынан болған залалдарға ұшырауы туралы ақпарат 38-ескертпеде ашылған.

26. ӨЗГЕ ҚАРЖЫ АКТИВТЕРІ

Пайдалануға шектелген ақша қаражаты

Жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарттардың талаптарына сәйкес Топ кен орындарын қалпына келтіру жөніндегі болашақ қызметті қаржыландыру мақсатында ақша қаражатын ұзақ мерзімді банк депозиттеріне аударады. 31 желтоқсандағы жағдай бойынша кен орындарын қалпына келтіру жөніндегі болашақ қызметті қаржыландыруға жататын ұзақ мерзімді банктік депозиттерде пайдалануға шектелген ақшалай қаражаттың жалпы сомасы 2023 жылы 30,588 миллион теңгені құрады (2022 жыл: 29,044 миллион теңге).

2022 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша пайдалануға шектелген қысқа мерзімді ақшалай қаражатқа 2023 жылғы 30 қаңтарда топқа 14,884 миллион теңге көлемінде қайтарылған 32.3 миллион АҚШ доллары мөлшеріндегі (14,956 миллион теңгеге баламалы) бұғатталған төлемдер сомасы кірді (бағамдық айырмашылықтарды қоса алғанда).

ANU Energy-ге инвестициялар

2021 жылғы 22 қарашада Топ басқа мемлекеттік кәсіпорындармен және «Самұрық-Қазына» ҰӘҚ» АҚ жалпы бақылауындағы кәсіпорындармен бірлесіп, ANU Energy OEIC Ltd ашық үлгідегі инвестициялық компанияның акцияларына 24.25 миллион АҚШ доллары (12,368 миллион теңгеге баламалы) мөлшерінде қатысудың тең үлестерінде 32.7% жарнаны жүзеге асырды. ANU Energy OEIC Ltd. компаниясының мақсаты физикалық уранды ұзақ мерзімді инвестиция ретінде сақтау болып табылады. ANU Energy OEIC Ltd. басқаруды басқару туралы келісімге сәйкес Топ атынан үшінші тарапынан жүзеге асырады. Компания бұл инвестицияларды пайда немесе шығын арқылы әділ құны бойынша мойындайды. Инвестициялардың әділ құны уран бағасының нарықтық бағалары негізінде анықталды (39-ескертпе).

Топ өзге инвестицияларды қайта бағалаудан түскен кірісті 13,658 миллион теңге (2022 жыл: 4,699 миллион теңге) мөлшерінде мойындады (15-ескертпе). 2023 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша ANU Energy OEIC Ltd. инвестициясының әділ құны 30,667 миллион теңгеге бағаланды (2022 жыл: 17,066 миллион теңге).

Борыштық бағалы қағаздар

2022 жылғы 12 мамырда қазынашылық портфельді әртараптандыру мақсатында Топ «Қазақстанның Даму Банкі» АҚ шығарған еурооблигацияларға 19.9 миллион АҚШ доллары сомасына немесе өтеу мерзімі 3 жыл және купондық мөлшерлемесі 5.75% болатын 8,804 миллион теңге инвестициялады. Облигациялар амортизацияланған құн бойынша бағаланады. Сондай-ақ, 2023 жылғы 8 желтоқсанда топ Еуразиялық Даму Банкі шығарған облигацияларға 7.1 миллион АҚШ доллары немесе өтеу мерзімі 3 жыл және купондық мөлшерлемесі 5.72% болатын 3,259 миллион теңге сомасына инвестиция салды. Облигациялар амортизацияланған құн бойынша бағаланады. 2023 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша ұзақ мерзімді инвестициялар сомасы 12,257 миллион теңгеге тең.

2023 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша қысқа мерзімді борыштық бағалы қағаздарға АҚШ қаржы Министрлігінің 84 күн мерзімімен 46,276 миллион теңге көлеміндегі бағалы қағаздарға инвестициялар кіреді.

27. ӨЗГЕ ҚАРЖЫЛЫҚ ЕМЕС АКТИВТЕР

Қосылған құн салығы

Сату кезінде туындайтын қосылған құн салығы (ҚҚС) тауарлар жөнелтілген немесе қызметтер көрсетілген кезде салық органдарына төленуге жатады. Сатып алу бойынша ҚҚС өнім берушіден салық шот-фактурасын алған кезде сату бойынша ҚҚС-пен есептелуге жатады. Салық заңнамасы ҚҚС есебін жүргізуге мүмкіндік береді. Тиісінше, сату және сатып алу операциялары бойынша ҚҚС қаржылық жағдай туралы шоғырландырылған есептерде танылған әрбір шоғырландырылған кәсіпорын үшін бөлек бүктелген.

2023 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша Топтың өтелуіне ҚҚС 146,450 миллион теңгені құрады (2022 жыл: 62,389 миллион теңге). Топ ҚҚС сомасы 2024 жылдың бірінші жартыжылдығында бюджеттен ҚҚС қайтару үшін салықтық тексерулермен расталады деп күтеді. Салықтық тексерулермен расталған ҚҚС есеп айырысу шотына немесе басқа салықтар бойынша есеп айырысу түрінде ақша аудару арқылы бюджеттен қайтарылуға жатады.

Егер есепті кезең аяқталған сәттен бастап бір жыл ішінде ол бойынша қайтару күтілмесе, өтелетін ҚҚС айналымнан тыс актив ретінде жіктеледі. Ұзақ мерзімді ҚҚС дисконтталмайды.

ЕСЕП САЯСАТЫ ЖӘНЕ МАҢЫЗДЫ ПАЙЫМДАУЛАР

Алдын ала төлем құнсыздануға арналған резервті шегергендегі нақты шығындар бойынша есептілікте көрсетіледі. Алдын ала төлем ұзақ мерзімді деп жіктеледі, егер оған жататын тауарларды немесе қызметтерді алудың күтілетін мерзімі бір жылдан асса немесе алдын ала төлем бастапқы тану кезінде ұзақ мерзімді ретінде есепте көрсетілетін активке қатысты болса. Активті сатып алғаны үшін алдын-ала төленген сома оның баланстық құнына Топтың осы активті бақылауы кезінде және онымен байланысты болашақ экономикалық пайданы Топ алу ықтималдығы болған кезде қосылады.

Басқа алдын ала төлем оған қатысты тауарларды немесе қызметтерді алу кезінде пайдаға немесе шығынға есептен шығарылады. Егер алдын-ала төлеуге жататын активтер, тауарлар немесе қызметтер алынбайтындығының белгісі болса, алдын-ала төлемнің баланстық құны есептен шығарылады және құнсызданудан тиісті шығын бір жылдағы пайдада немесе залалда көрсетіледі. Ұзақ мерзімді алдын ала төлемдер дисконтталмайды.

28. ҚОРЛАР

Төменде резервтегі өзгерістер берілген:

Қорлар екі шаманың ең азы бойынша есептеледі: өзіндік құны бойынша немесе таза сату бағасы бойынша. Қорларды өндіріске жіберу және өзге де шығу кезінде оларды бағалау орташа өлшенген құн әдісі бойынша жүргізіледі.

29. АҚША ҚАРАЖАТЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ БАЛАМАЛАРЫ

Елеулі ақшалай емес операциялар «Уранды байыту орталығы» АҚ-мен 47,862 миллион теңге мөлшерінде өзара есеп айырысуды қамтиды (7-ескертпе).

ЕСЕП САЯСАТЫ ЖӘНЕ МАҢЫЗДЫ ПАЙЫМДАУЛАР

Ақша қаражаттары мен ақша қаражаттарының баламаларына кассадағы ақша қаражаттары, талап етілгенге дейінгі банктік шоттардағы қаражат және үш айдан аспайтын банктік депозиттер жатады. Ақша қаражаттары мен ақша қаражаттарының баламалары амортизацияланған құн бойынша көрсетіледі, өйткені (i) олар шартта көзделген ақша ағындарын алу үшін ұсталады және бұл ақша ағындары тек негізгі қарыз бен пайыз есебінен төлемдер болып табылады және (ii) олар пайда немесе залал арқылы әділ құн бойынша бағаланатын санатқа жатқызылмайды. Пайдалануда шектелген ақша қаражаттарының қалдықтары ақша қаражаттарының құрамынан және ақша қаражаттарының баламаларынан алынып тасталады. Есепті күннен кейін кемінде он екі ай ішінде қолданылатын міндеттемелерді айырбастауға немесе өтеу үшін пайдалануға шектелген ақша қаражатының қалдықтары өзге де айналымнан тыс активтердің құрамына енгізіледі.

Ақша қаражаттары мен ақша қаражаттарының баламалары 1-30 күн ішінде кері сатып алу шартымен өтімділігі жоғары мемлекеттік қағаздарды кепілге қою арқылы кері репо операциялары бойынша мәмілелерді де қамтиды. Кері репо операциялары ақша қаражаттарына және олардың баламаларына оңай айырбасталады және құнның өзгеру қаупі шамалы.

30. АКЦИОНЕРЛІК КАПИТАЛ

2023 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша Компанияның жарияланған және орналастырылған (төленген) қарапайым акцияларының саны 259,356,608 дана (2022 жыл: 259,356,608 дана) құрайды, оның 75%-ы «Самұрық-Қазына» ҰӘҚ» АҚға тиесілі және акциялардың/жаһандық депозитарлық қолхаттардың 25%-ы Астана халықаралық биржасында (AIX) және Лондон қор биржасында (LSE) листингпен еркін айналыста. Бір жаһандық депозитарлық қолхат бір акцияның үлесін білдіреді. Әрбір қарапайым акция бір дауыс беру құқығын береді. Тіркелген акционерлік капитал 37,051 миллион теңгені құрайды.

Жыл ішінде келесі дивидендтер жарияланды және төленді:

ЕСЕП САЯСАТЫ ЖӘНЕ МАҢЫЗДЫ ПАЙЫМДАУЛАР

Қарапайым акциялар капитал ретінде көрсетіледі. Жаңа акциялар шығаруға тікелей қатысты қосымша шығындар капитал құрамында шығарылымнан алынған соманың азаюы (салықты шегергенде) ретінде көрсетіледі. Алынған қаражаттың әділ құнының шығарылған акциялардың номиналды құнынан асып кету сомасы капиталда эмиссиялық кіріс ретінде көрсетіледі. Қосымша төленген капитал негізінен меншіктің бақыланбайтын үлесі өз үлесінен жоғары болған жарналарды білдіреді.

31. КРЕДИТТЕР ЖӘНЕ ҚАРЫЗДАР

Төменде Топтың несиелері мен несиелері туралы ақпарат берілген:

Компания 2019 жылдың 27 қыркүйегінде АҚШ долларына индекстелген облигацияларды орналастырды, айналым мерзімі 2024 жылдың 27 қазанына дейін және жылдық 4% купондық сыйақы. Бір облигацияның номиналды құны 1,000 теңгені құрайды, жалпы көлемі 70 миллион дана.

Вексельдерді «Хорасан-U» БК» ЖШС Тобының еншілес кәсіпорны 2014 жылғы желтоқсанда өндіріске дайындық бойынша активтер үшін берешекті өтеу мақсатында шығарды. Шарттарға сәйкес вексельдер жылдық 0.1% пайыздық мөлшерлемемен талап бойынша төленуге жатады. 2023 жылғы 31 желтоқсанға осы вексельдер бойынша талап ету құқығы Топтың қауымдастырылған компаниясы «Қызылқұм» ЖШС-не тиесілі (6-ескертпе).

2022 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша ағымдағы банктік кредиттерге «ForteBank» АҚнан 23,202 миллион теңге және «Қазақстан Халық Банкі» АҚ-нан 751 миллион теңге мөлшерінде қарыздар кірді. Сондай-ақ, есепті кезең ішінде Топ «ForteBank» АҚ-дан 22,358 миллион теңге көлемінде банктік қарыз тартты.

Өтімділіктің қысқа мерзімді тапшылығын жабу үшін тартылған банктік кредиттер есепті күндегі жағдай бойынша өтелді және өтеу мөлшері 46,808 миллион теңгені құрады. Қосымша Топ 3,500 миллион теңге сомасындағы вексельді және 23,217 миллион теңге сомасындағы облигацияларды ішінара өтеді.

Топтың несиелері мен қарыздары қамтамасыз етілмеген. 2023 жылы сыйақының белгіленген пайыздық мөлшерлемесі бар қарыздар бойынша орташа өлшенген жылдық пайыздық мөлшерлеме 3.81% құрады (2022 жыл: 3.62%).

Қарызды салыстыру

Төмендегі кестеде ұсынылған кезеңдердің әрқайсысы үшін қаржылық қызметтен туындайтын қарыз сомасына және Топтың міндеттемелеріндегі өзгерістерге талдау келтірілген:

ЕСЕП САЯСАТЫ ЖӘНЕ МАҢЫЗДЫ ПАЙЫМДАУЛАР

Несиелер мен қарыздар тиімді пайыздық мөлшерлеме әдісін қолдана отырып амортизацияланған құн бойынша көрсетіледі.

32. РЕЗЕРВТЕР

Кен орындарын қалпына келтіруге арналған резерв

2023 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша кен орындарын қалпына келтіруге арналған шығындардың номиналды құны 100,955 миллион теңгені құрайды (2022 жыл: 84,209 миллион теңге). Шығаруға жататын шығыстар бойынша ағымдағы бағаларды (есепті күнге арналған бағаларды) пайдалана отырып және міндеттемені өтеу күніне дейінгі кезең үшін инфляцияның болжамды мөлшерлемесін қолдану жолымен резерв сомасы.

Резервтегі өзгеріс радиоактивті қоқыстарды әкелуге арналған шығындардың жаңартылған бағасымен түсіндіріледі, бұл Топтың іріктемелі негізде айдау және тапсырыс беру ұңғымалары бойынша жүргізген сынақтарына негізделген, нәтижесінде номиналды құны төмендеді. Басшылық жаңа тәсіл дәлірек баға береді деп санайды. Жыл бойына инфляция және қосымша операциялық қызмет есебінен резервтің табиғи өсуі дисконттау мөлшерлемелерінің ұлғаюымен теңестірілді.

Қоршаған ортаны қорғауға арналған резерв көлемі негізінен «Үлбі металлургия зауыты» АҚ-мен байланысты. 2023 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша объектілерді жоюдың номиналды құны 138,724 миллион теңге (2022 жыл: 134,438 миллион теңге).

Өзге резервтер

2023 жылы Топ лицензиясыз өндірілген көлем үшін мемлекеттік бюджетке өтемақы төлеу жөніндегі міндеттемені 11,404 миллион теңге көлемінде орындағанын ескере отырып (10-ескертпе), Топ «Орталық» ӨК» ЖШС екінші қатысушысының алдында өтемақы төлеу жөніндегі резервті 4,679 миллион теңге немесе 11,404 миллион теңгенің 49% мөлшерінде есептеді. Екінші қатысушымен сатып алу-сату кезінде белгілі бір шарттардың қолданылуына байланысты топтың алдыңғы кезеңдерге қатысты мемлекеттік бюджетке күтпеген төлемдерге байланысты екінші қатысушыға өтемақы төлеу міндеттемесі болуы мүмкін.

ЕСЕП САЯСАТЫ ЖӘНЕ МАҢЫЗДЫ ПАЙЫМДАУЛАР

Табиғат қорғау заңнамасына және жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарттарға сәйкес Топ өзінің операциялық қызметі нәтижесінде қоршаған ортаға келтірілген залалды жою және жұмыстар аяқталғаннан кейін кен орындары мен полигондарды жою жөнінде заңды міндеттемесі бар. Топ әрбір кен орны бойынша кен орындарын қалпына келтіру шығындарын бағалауды жүзеге асырады. Резервтер өткен операциялық қызметтің салдарынан осындай міндеттеме туындаған кезде есепті кезеңде тиісті активтердің (өндіріске дайындық бойынша шығындар, негізгі құралдар) құрамында көрсетіледі.

Активтерді жою және қалпына келтіру жөніндегі міндеттемелерге арналған резервтер бұзушылық фактілеріне немесе келешекте залал келтіруге байланысты туындауы күтілетін қандай да бір қосымша міндеттемелерді қамтымайды. Шығындар сомаларының бағалау мәндері жаңартылған бағалау сомаларын және активтерді пайдаланудың қайта қаралған мерзімдерін немесе жер қойнауын пайдалануға және операциялық қызметке арналған келісімшарттардың белгіленген мерзімдерін қоса алғанда, белгілі өзгерістер ескеріле отырып, пайдалану шамасына қарай тұрақты негізде ресми тексерулер жүргізе отырып, жыл сайын есептеледі. Дисконттың амортизациясы қаржылық шығыстар құрамындағы пайда немесе залал туралы есепте көрсетіледі. Резервтердің ұзақ мерзімді сипатына байланысты әрбір кен орны үшін кен орындарын қалпына келтіру жөніндегі іс-шараларды жүргізу кезінде жұмсалатын шығыстардың нақты сомасына қатысты белгісіздік бар. Сметалардағы өзгерістер кен орындарын қалпына келтіру шығындарын, соның ішінде жаңадан бұрғыланған ұңғымаларды, құм тұзақтарын және кейіннен жоюға жататын басқа да объектілерді жыл сайын қайта қарауға байланысты орын алады.

КЕН ОРЫНДАРЫН ҚАЛПЫНА КЕЛТІРУГЕ АРНАЛҒАН РЕЗЕРВТЕР (БАҒАЛАУ)

Кен орындарын қалпына келтіруге арналған резерв

Кен орындарын жою және қалпына келтіру жөніндегі міндеттемелерге арналған резервтер Топтың Қазақстан Республикасының қолданыстағы табиғат қорғау заңнамасын және қалпына келтіру және рекультивациялау жөніндегі жұмыстарды жүргізудің ағымдағы нормалары мен әдістеріне сәйкес техникалық-экономикалық негіздемемен және инженерлік зерттеулермен нығайтылған келісімшарттық аумақтарда жер қойнауын пайдалану салдарын жою жөніндегі байланысты бағдарламаларды түсіндіруі негізінде айқындалады.

Кен орындарын жою және қалпына келтіру жөніндегі міндеттемелерге арналған резервтер табиғатты қорғау талаптары мен заңнаманы түсіндірудегі ықтимал өзгерістерге ұшырайды. Міндеттемелер мұндай міндеттемелердің пайда болуына сенімділік, сондай-ақ оларды сенімді бағалау мүмкіндігі болған кезде танылады. Заңнамада көзделген және активтерді жою және қалпына келтіру жөніндегі міндеттемелердің есебіне енгізілген жұмыстардың көлемі объектілер мен инфрақұрылымды (айдау, айдау және бақылау ұңғымаларын, ерітінділерді, құбырларды, кірме жолдарды, технологиялық алаңдарды, полигондарды, ғимараттарды және өзге де объектілерді қышқылдандыру мен бөлудің технологиялық тораптарын) бөлшектеу және кейіннен жерді қалпына келтіруді қамтиды.

2023 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша резервті есептеуді топтың ішкі мамандары орындады және тәуелсіз кеңесші тексерді.

Есептеуде қолданылатын негізгі болжамдар:

• ақшаның уақытша құнының ағымдағы нарықтық бағасын және шығындарды ең жақсы бағалауда көрсетілмеген міндеттемелерге тән тәуекелдерді көрсететін дисконттау мөлшерлемесі. Дисконттау мөлшерлемесі Топтың әрбір жер қойнауын пайдалану келісімшартының мерзіміне сәйкес өтеу мерзімі бар мемлекеттік облигациялар бойынша пайыздық мөлшерлемелер ретінде айқындалатын тәуекелсіз мөлшерлемеге негізделген, 11.7% - 13.3% (2022 жыл: орта есеппен 11.55%);
• ағымдағы бағамен есептелген номиналды шығындарға қолданылатын инфляцияның ұзақ мерзімді деңгейі, 2023 жылы 4.01% - 6.39% (2022 жыл: орта есеппен 5.99%);
• шахталарды пайдаланудың есептік мерзіміне және қорларды өндіру мерзіміне сәйкес дисконттау кезеңі;
• радиоактивті қалдықтармен жұмыс істеу бағдарламасы топқа тиесілі арнайы полигондарда шығаруды және көмуді көздейді.

Төменде 2023 жылдың 31 желтоқсанындағы жағдай бойынша негізгі болжамдардың сезімталдығын талдау берілген:

Төменде 2022 жылдың 31 желтоқсанындағы жағдай бойынша негізгі болжамдардың сезімталдығын талдау берілген:

Қоршаған ортаны қорғауға арналған резерв

2021 жылы Қазақстан Республикасының экологиялық кодексі (Кодекс) күшіне енді. Кодексте қоршаған ортаға теріс әсер етеді деп есептелетін объектілердің операторлары мұндай объектілерді заңнаманың талаптарына сәйкес пайдаланудан шығаруға міндетті екендігі белгіленген. Жою шаралары объектілердің сипатына және олардың қоршаған ортаға әсер ету дәрежесіне байланысты болады.

Топ мамандары жүргізген талдау негізінде, сондай-ақ ағымдағы табиғатты қорғау заңнамасын және ХҚЕС талаптарын түсіндіре отырып, 2022 жылы Топ объектілерін пайдаланудан шығару, бөлшектеу және рекультивациялау жөніндегі міндеттемені мойындады.

Пайдаланудан шығару, бөлшектеу және рекультивациялау жөніндегі міндеттеме мынадай объектілерге қатысты бағаланды және танылды: I санатқа жатқызылған объектілер (қоршаған ортаға елеулі теріс әсер ететін объектілер): «Өскемен қаласының алаңы «Үлбі металлургия зауыты» АҚ, сондай-ақ технологиялық байланысты активтер және өнеркәсіптік алаңның аумағындағы активтер. Топ экологиялық кодекспен бекітілген әдістеме негізінде тарату міндеттемелерін бағалады.

Бағалауда қолданылатын негізгі болжамдарға мыналар жатады:

• ағымдағы бағалар күтілетін ұзақ мерзімді инфляция деңгейін пайдалана отырып ұлғайтылды: 2027 жылға дейінгі тарату мерзімі бар активтер үшін 6.39%, 2042 жылға дейінгі тарату мерзімі бар активтер үшін 4.49%, 2044 жылдан кейінгі тарату мерзімі бар активтер үшін 3.76% (2022: 2027 жылға дейінгі тарату мерзімі бар активтер үшін 7.7%, 2027 жылға дейінгі тарату мерзімі 2042 жылға дейін, 2044 жылдан кейін тарату мерзімі бар активтер үшін 3.93%) және кейіннен дисконтталған;
• 2023 жылғы 31 желтоқсандағы резервті есептеу үшін дисконттау мөлшерлемесі 2027 жылға дейінгі тарату мерзімі бар активтер үшін 13.3%, 2042 жылға дейінгі тарату мерзімі бар активтер үшін 12.15%, 2044 жылдан кейінгі тарату мерзімі бар активтер үшін 10.36% (2022 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша: 2027 жылға дейінгі тарату мерзімі бар активтер үшін 14.4%, 2042 жылға дейінгі тарату мерзімі бар активтер үшін 11.3%, 2044 жылдан кейінгі тарату мерзімі бар активтер үшін 10%);
• дисконттау кезеңі ғимараттар мен құрылыстарды пайдаланудың қалған мерзіміне тең, кемінде 50 жыл. Барлық ғимараттар мен құрылыстар күрделі және пайдалану шығындарына қажетті талаптарды анықтау үшін жыл сайынғы техникалық тексеруден өтеді.

Төменде 2023 жылдың 31 желтоқсанындағы жағдай бойынша негізгі болжамдардың сезімталдығын талдау берілген:

Төменде 2022 жылдың 31 желтоқсанындағы жағдай бойынша негізгі болжамдардың сезімталдығын талдау берілген:

Топ жүргізген қолданыстағы заңнаманы талдау нәтижесінде басшылық Үлбі металлургия зауытының кейбір активтері 2023 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша активтерді шығару жөніндегі міндеттемелерден шығарылуы тиіс деген қорытындыға келді, өйткені активтердің осы түрлері үшін есептеудің негізделген әдісі жоқ және/немесе мұндай міндеттемелердің әлеуетті сомасы елеулі болып табылмайды. Бұл үкім келесіге негізделген:

• мұндай активтер қоршаған ортаға айтарлықтай теріс әсер етпейді және экологиялық заңнама бұл активтерді қаржылық қамтамасыз етуді талап етпейді;
• бұл объектілердегі өндірістік процестер қоршаған ортаға теріс әсерді азайту үшін бөлшектеу және қалпына келтіру жұмыстарын жүргізуді талап ететін салдарға әкелмейді.

Экологиялық Кодекстің талаптары жаңа болып табылатынын және осы талаптарды қолдану тәжірибесі жоқ екенін, сондай-ақ заңнамада түсініксіздіктер бар екенін ескере отырып, басшылық міндеттемелер мен олардың мөлшерін бағалау бөлігінде елеулі пайымдаулар қолданды. Табиғатты қорғау заңнамасында өзгерістер болған жағдайда, оны түсіндіру және қолдану практикасы, сондай-ақ Топтың пайымдаулары мен бағалаулары болашақта мұндай міндеттемелерді қайта қарауы мүмкін.

35 ескертпеде экологиялық Кодекске қатысты топты бағалаудың қосымша мәліметтері ашылды.

Төменде кен орындарын қалпына келтіруге арналған резервтің баланстық құнын есептеу үшін негіз болған түйінді жорамалдар келтірілген:

• Топтың қазіргі уақытта барлау сатысында тұрған кен орындарында игеру және өндіру кезеңдеріне өту ықтималдығы жоғары. Бұл Топ үшін барлық өндіру және барлау лицензиялары үшін кен орындарын қалпына келтіру резервін тану үшін сындарлы міндеттеме жасайды;
• кен орындарынан болашақ ақша ағындарының күтілетін мерзімі кен орнының қызмет ету мерзіміне байланысты. Шығыстардың едәуір бөлігі 2045 жылдан бастап, яғни кен орындарының күтілетін қызмет ету мерзімінің соңында жұмсалады деп күтілуде.

33. КРЕДИТОРЛЫҚ БЕРЕШЕК

Топтың валюталық тәуекелге ұшырауы және сауда және өзге де кредиторлық берешекке қатысты өтімділік тәуекелі туралы ақпарат 38-ескертпеде ашылған.

ЕСЕП САЯСАТЫ ЖӘНЕ МАҢЫЗДЫ ПАЙЫМДАУЛАР

Сауда-саттық кредиторлық берешек контрагенттің өзінің шарттық міндеттемелерін орындау фактісі бойынша есептеледі және тиімді пайыздық мөлшерлеме әдісін пайдалана отырып, амортизацияланған құн бойынша есепке алынады.

34. ӨЗГЕ МІНДЕТТЕМЕЛЕР

Тауарлық қарыздар бойынша міндеттемелер

2020 жылы Топ сатып алу-сату шарттарының бірі бойынша міндеттемелерді орындау үшін жалпы сомасы 21.9 миллион АҚШ доллары (8,597 миллион теңге) тауарлық қарыз шарттары бойынша уран гексафторидін алды. Кейіннен міндеттемелер уранның спот бағалары мен валюта бағамдарының өзгеруіне сәйкес әділ құны бойынша бағаланды. 2023 жылы Топ үшінші тараптардан қажетті көлемді ала отырып, тауарлық қарыз шарттары бойынша уранды қайтаруды жүзеге асырды.

Топ ANU Energy OEIC Ltd. компаниясынан 2023 жылдың 31 желтоқсанына дейін қайтару мерзімімен 886 тонна табиғи уранға тауарлық қарыз алды. 2023 жылдың желтоқсанында топ 38 тоннаны қайтарып, шартты өтеу мерзімін 2024 жылдың 31 наурызына дейін ұзартты. 2023 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша тауарлық қарыз шарты бойынша міндеттеменің әділ құны 91,151 миллион теңгені құрады, оны қайта бағалаудан болған шығын 37,977 миллион теңге (13-ескерту).

Уран қарыздары қазіргі тұрақсыз геосаяси жағдайға байланысты қазақстандық уранның батыс конверсиялық кәсіпорындарға уақтылы жеткізілуіне әсер етуі мүмкін логистикалық тәуекелдерді азайту үшін қажетті қорларды басқару жөніндегі Топтың әдеттегі саясатының бөлігі болып табылады.

Топ тауарлық қарыздар шартын жасасады, оған сәйкес бір тарап (кредитор) екінші тарапқа (қарыз алушыға) өнім беруге міндеттенеді, ал қарыз алушы қарыз берушіге уран өнімінің бірдей мөлшерін қайтаруға міндеттенеді. Тауарлық қарыздарды жасасудың мақсаты уран өнімін жеткізу жөніндегі өз міндеттемелерін орындауға жәрдемдесу болып табылады, соның салдарынан Топ алынған тауарлық қарызды қаржылық емес міндеттеме ретінде жіктейді.

Тауарлық қарыз алған кезде Топ шарттық құны бойынша қорларды есепке алады. Тауарлық қарыздар бойынша міндеттемелер есепті күнге уран өнімінің әділ құны бойынша танылады. Әділ құнды кейіннен қайта бағалау уран өніміне әділ құнның өзгеруіне сәйкес басқа кірістер/шығыстар құрамындағы пайда/залал арқылы жүргізіледі.

Бірлескен операциялар бойынша міндеттемелер

2022 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша бірлескен операциялар бойынша міндеттемелер қатысушылардан кезең ішінде уранның тең мөлшерін сатып алуды талап ететін бірлескен операциялар шарттары бойынша Топтың міндеттемелерін білдіреді. 2023 жылы топ 2023 жылдың көлемін, сондай-ақ алдыңғы кезеңнің тиісті көлемін толығымен сатып алды.

35. ШАРТТЫ ЖӘНЕ ШАРТТЫҚ МІНДЕТТЕМЕЛЕР

Қазақстанның салық заңнамасын сақтау

Қазақстан Республикасындағы салық шарттары өзгеруге және дәйексіз қолдануға және түсіндіруге бейім.

Қазақстан заңнамасы мен салық салу практикасы үздіксіз даму жағдайында, сондықтан әртүрлі түсіндірулерге және кері күшке ие болуы мүмкін жиі өзгерістерге ұшырайды. Салық органдары салық жылы аяқталғаннан кейін бес жыл ішінде ретроспективті тексеру жүргізе алады.

Топ басшылығы оның тиісті заңнаманы түсіндіруі қолайлы және Топтың салықтық ұстанымы негізделген болады деп санайды. Топ басшылығының пікірінше, Топ осы шоғырландырылған қаржылық есептілікте қалыптастырылған резервтерден немесе ашулардан асатын ағымдағы және ықтимал салық талаптары бойынша айтарлықтай шығынға ұшырамайды.

Жер қойнауын пайдалану жөніндегі келісімшарттық міндеттемелерді сақтау

Жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарттардың талаптарына сәйкес Топтың өндіруші кәсіпорындары оларда көрсетілген міндеттемелерді сақтауға міндетті. Жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарттарда көзделген талаптарды сақтамау келісімшарттарды бұзуды, айыппұлдар мен өсімпұлдарды қоса алғанда, жағымсыз салдарға әкелуі мүмкін. Жер қойнауын пайдалану туралы қолданыстағы заңнамаға сәйкес айыппұл төлеу жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарттар бойынша міндеттемелерді орындаудан босатпайды.

2023 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша кейбір кәсіпорындарда уранның толық өндірілмеуі заңнамада рұқсат етілген 20% шегінен асады, бұл стратегиялық материалдардың тапшылығына байланысты. Бұдан басқа, тау-кен өндіру кәсіпорындары жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарттар бойынша өздерінің қаржылық міндеттемелерін орындамаған, бұл орындалмаған міндеттеме сомасының 1%-ы немесе 2023 жылы 40-50 миллион теңге мөлшерінде айыппұл санкцияларына әкеп соғуы мүмкін. Топ 2023 жылдың 31 желтоқсанындағы жағдай бойынша қаржылық есептіліктегі қосымша міндеттемелерді мойындамады, өйткені ол қайта қаралған жұмыс бағдарламаларына сәйкес болашақ кезеңдердегі қаржылық міндеттемелерді өтеуді жоспарлап отыр.

Сақтандыру

Қазақстандағы сақтандыру қызметтерінің нарығы қалыптасу сатысында тұр және басқа елдерде таралған сақтандырудың көптеген нысандары әлі қол жетімді емес. 2021 жылдан бастап компания кәсіпорындарының мүлкін кездейсоқ және күтпеген тікелей физикалық әсер ету (жабдықтың бұзылуын/ істен шығуын және өндірістегі үзілісті қоспағанда) салдарынан қаза болу, жоғалту немесе бүліну «тәуекелдерінен» сақтандырудың корпоративтік бағдарламасы іске асырылуда.

Компанияда өндіру қызметі мен өндіріске қатысты тәуекелдерді, оның ішінде авариялар немесе өндірістік процестер нәтижесінде мүлікке немесе қоршаған ортаға келтірілген залалға байланысты өндірістің тоқтап қалуынан немесе үшінші тұлғалар алдындағы міндеттемелерден келтірілген залалды толық сақтандыру өтемі болмайды.

Компания директорлар мен лауазымды тұлғалардың жауапкершілігін сақтандыруды жүзеге асырады. Сақтандыру полистері компания менеджерлерінің оларды әдеттегі міндеттері шеңберінде қабылданған шешімдер мен әрекеттерден («болжамды теріс қылықтар») туындауы мүмкін талаптардан қорғау жауапкершілігін жабады. Полис шарттары сақтандыру сомасын жария етуге тыйым салады.

Қоршаған ортаны қорғау жөніндегі міндеттемелер

2021 жылы жаңа экологиялық кодекс (бұдан әрі – «Кодекс») күшіне енді. Кодекс қоршаған ортаға теріс әсер ететін объектілерді әсер ету деңгейіне қарай төрт санатқа бөлуді көздейді, бұл санаттардың әрқайсысына экологиялық талаптарды саралауды білдіреді. Қоршаған ортаға теріс әсер ететін объектілер операторларында Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарына сәйкес объектілерді пайдалану салдарын жою жөніндегі міндеттемелер туындайды.

Кодекстегі өзгерістер негізінен «Үлбі металлургия зауыты» АҚ, «SSAP» БК» ЖШС, «СКЗ-U» ЖШС және «Қызылқұм» ЖШС кіретін бірінші санаттағы өндірілмеген компанияларға қатысты болды. Егжей-тегжейлі техникалық және коммерциялық бағалаудан кейін топ 2022 жылы объектілерді пайдалану салдарын жою жөніндегі міндеттемелерді мойындады (32-ескерту).

Кодекстің қолданыстағы редакциясы кезінде Топтың 2024 жылғы 1 шілдеге дейінгі мерзімде I санаттағы объектілердің салдарын жою үшін қаржылық қамтамасыз етуді ұсыну бойынша міндеттемесі болады. Қаржылық қамтамасыз ету: кепілдік, банктік салым кепілі, мүлік кепілі, сақтандыру түрінде ұсынылады.

Қаржылық қамтамасыз ету жоғарыда аталған қаржылық қамтамасыз етудің бірнеше түрінің бірінде немесе банктік салым кепілі түріндегі қаржылық қамтамасыз ету үлесі мыналарды құрауы тиіс болған жағдайда І санаттағы объект операторының таңдауы бойынша олардың үйлесімінде ұсынылады:

1) объектіні пайдалануға берген күннен бастап он жыл өткен соң (2021 жылғы 1 шілдедегі жағдай бойынша жұмыс істеп тұрған объектілер үшін 2031 жылға дейін) - қаржылық қамтамасыз етудің жалпы сомасының кемінде елу пайызы;

2) 2021 жылғы 1 шілдедегі жағдай бойынша жұмыс істеп тұрған объектілер үшін объект пайдалануға берілген күннен бастап жиырма жыл өткеннен кейін 2041 жылға дейін - қаржылық қамтамасыз етудің жалпы сомасының жүз пайызы. І санаттағы объектінің операторы осындай объектіні пайдалану салдарын жою жөніндегі өзінің барлық міндеттемелері толық орындалғанға дейін қаржылық қамтамасыз етудің болуын үздіксіз қамтамасыз етуге міндетті.

Қаржылық қамтамасыз ету мөлшері І санаттағы объектіні пайдалану салдарын жою жөніндегі жұмыстардың есептік құнын негізге ала отырып, қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган бекіткен әдістемеге сәйкес айқындалады және әрбір жеті жыл сайын қайта есептелуге жатады. Топтың есептеулеріне сәйкес, «Үлбі металлургия зауыты» АҚ-да объектілерді пайдалану салдарын жою жөніндегі іс-шаралардың болашақ құны (дисконтталмаған) 138,724 миллион теңге.

2023 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша қаржылық қамтамасыз етудің есептік сомасы 179,623 миллион теңгені құрайды. Экология Министрлігінің өкілдерімен талқылау шеңберінде Топ басшылығы заңнаманың нормаларына өзгерістер енгізілетінін, оған сәйкес қаржылық қамтамасыз етуді ұсыну шарттары мен мерзімдері қайта қаралатынын түсінеді.

Қазіргі уақытта Топ басшылығы міндеттемені қаржыландыру әдісі мен мерзімдеріне қатысты құзыретті органдармен келіссөздер жүргізуде.

Міндеттемелерді бағалау нәтижесінде II-IV санаттағы өндірілмеген кәсіпорындарда есепті күнге айтарлықтай міндеттемелер болған жоқ.

Кепілдіктер

Кепілдіктер екінші тарап өз міндеттемелерін орындамаған жағдайда төлемдерді жүзеге асыру жөніндегі топтың қайтарып алынбайтын міндеттемелерін білдіреді. Кейбір байланысты тараптарға берілген қаржылық кепілдіктер бойынша ең жоғары кредиттік тәуекел 2023 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша 16,096 миллион теңгені (2022 жыл: 18,937 миллион теңге) құрады (6-ескертпе).

Кредиттік шарттардың талаптарын сақтау

Топ негізінен несиелер мен қарыздарға байланысты белгілі бір шарттарды орындауы керек. 2023 жылғы 31 желтоқсандағы және 2022 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша Топ кредиттік шарттарда көзделген талаптарды сақтады.

Сот талқылауы

2021 жылғы 23 шілдеде «Кворум Дебт Менеджмент Груп» ЖШҚ талап ету құқығын берген «Шет мемлекеттердегі инвесторлардың құқықтарын қорғау қоры» Қоры (бұдан әрі – «Қор»), Иркутск облысының (Ресей) төрелік сотына Компаниядан 2016 жылғы 25 желтоқсанда аяқталған 2013 жылғы 26 желтоқсандағы Негіздемелік шарт (активтерді қайтару жөніндегі іс-шараларды сүйемелдеу) бойынша 50,000,000 АҚШ доллары мөлшерінде ақша қаражатын өндіріп алу туралы талаптармен талап қойылды. Иркутск облысы төрелік сотының 2021 жылғы 31 тамыздағы ұйғарымымен жоғарыда аталған талап бойынша азаматтық іс Компания толығымен келіскен соттылығына байланысты тоқтатылды, өйткені шартта қазақстандық іс жүргізу заңнамасы бойынша соттылық белгіленген. Төртінші төрелік апелляциялық соттың 2022 жылғы 24 қаңтардағы қаулысымен және Шығыс сібір округінің төрелік сотының 2022 жылғы 24 мамырдағы қаулысымен Иркутск облысы төрелік сотының 2021 жылғы 31 тамыздағы жоғарыда аталған іс бойынша ұйғарымы өзгеріссіз қалды. Алайда, 2022 жылғы 7 желтоқсанда Ресей Федерациясы Жоғарғы сотының экономикалық даулар жөніндегі сот алқасы Иркутск облысының төрелік сотының 2021 жылғы 31 тамыздағы ұйғарымдары, төртінші төрелік апелляциялық соттың 2022 жылғы 24 қаңтардағы қаулысы және Шығыс Сібір округінің төрелік сотының 2022 жылғы 24 мамырдағы қаулысы күшін жойып, істі Ресей Федерациясының соттарына сотталуына байланысты Иркутск облысының төрелік сотына жаңа қарауға жіберді.

Иркутск облысының төрелік соты 2023 жылдың 3 мамырында «Кворум Дебт Менеджмент Груп» ЖШҚ пайдасына компаниядан 50,000,000 АҚШ доллары, сондай-ақ мемлекеттік баж салығын төлеу бойынша 200 000 рубль талап-арыздарды қанағаттандыру және өндіріп алу туралы шешім шығарды (бұған дейін Қор іс бойынша талапкер болған). Компания Ресей Федерациясы Жоғарғы сотының экономикалық даулар жөніндегі сот алқасының 2022 жылғы 7 желтоқсандағы ұйғарымы бұзушылықтармен шығарылды деп санайды.

Компания Ресей Федерациясының Жоғарғы сотының 2022 жылғы 7 желтоқсандағы ұйғарымына қадағалау шағымын берді. Алайда, Ресей Федерациясының Жоғарғы сотының 2023 жылғы 18 сәуірдегі ұйғарымымен Ресей Федерациясының Жоғарғы сотының төралқасының қарауы үшін қадағалау шағымын беруден бас тартылды. Сондай-ақ, 2023 жылдың 11 мамырында Компания Ресей Федерациясы Жоғарғы сотының төрағасының атына Ресей Федерациясы Жоғарғы Сотының ұйғарымдарына шағым түсірді және Ресей Федерациясы Жоғарғы сотының президиумының қарауына шағым беруден бас тартты. 2023 жылдың 7 шілдесінде Ресей Федерациясы Жоғарғы соты Төрағасының хатымен Компанияның шағымын қанағаттандырудан бас тартылды.

Сондай-ақ, Компания Иркутск облысы төрелік сотының 2023 жылғы 3 мамырдағы шешіміне апелляциялық шағым берді, апелляциялық шағымды қарау шеңберінде 2023 жылғы 19 қазанда сот Компанияның апелляциялық шағымын қанағаттандырудан бас тартты және Иркутск облысы төрелік сотының 2023 жылғы 3 мамырдағы шешімі күшінде қалды.

2023 жылдың 1 қарашасында Компания төртінші төрелік апелляциялық соттың 2023 жылғы 19 қазандағы қаулысына және Иркутск облысы төрелік сотының 2023 жылғы 3 мамырдағы шешіміне кассациялық шағым түсірді. 2024 жылғы 17 қаңтарда Шығыс Сібір округінің төрелік соты Компанияның кассациялық шағымын қанағаттандырды, 2023 жылғы 03 мамырдағы және 2023 жылғы 19 қазандағы сот актілері жойылды және іс бірінші сатыдағы сотқа жаңа қарауға жіберілді. 2024 жылғы 26 наурызға Иркутск облысының төрелік сотында азаматтық істі қарау тағайындалды. 2023 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша Компания осы сот ісі бойынша міндеттемені мойындамады.

36. БАҚЫЛАНБАЙТЫН ҮЛЕС

Төмендегі кестеде 2023 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша бақыланбайтын үлесі бар еншілес кәсіпорындар туралы ақпарат берілген:

Төмендегі кестеде 2022 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша бақыланбайтын үлесі бар еншілес кәсіпорындар туралы ақпарат берілген:

Осы еншілес кәсіпорындар бойынша жинақталған қаржылық ақпарат төмендегі кестеде келтірілген:

«Инкай» БК» ЖШС мен топтың бақылаусыз қатысу үлесі арасында пайданы бөлуге «Инкай» БК» ЖШС дивидендтерін бөлу әсер етеді. Дивидендтерді бөлу қатысу үлесі негізінде емес, тараптар арасындағы келісімге түзетуге сәйкес жүргізіледі. 2021 жылға қарай дивидендтер бақыланбайтын қатысу үлесі мен компания арасында тиісінше 59.4% және 40.6%, 2022 жылға қарай тиісінше 50% және 50%, 2023 жылға қарай тиісінше 50% және 50% мөлшерінде бөлінді. Бұл түзетуді тараптар 2021-2022 жылдары өндірістің 20%-ға қысқаруына байланысты бақыланбайтын қатысу үлесінің шығындарын өтеу үшін келісті. Тиісінше, Топқа тиесілі пайдадан бақыланбайтын қатысу үлесіне жататын пайдаға қайта жіктелген сома 2023 жылы 14,155 миллион теңгені құрады (2022 жыл: 9,700 миллион теңге).

37. НЕГІЗГІ ЕНШІЛЕС КӘСІПОРЫНДАР

Осы шоғырландырылған қаржылық есептілікке мынадай еншілес кәсіпорындар кіреді:

«Taiqonyr Qyshqyl Zauyty» ЖШС

2023 жылдың наурыз айында күкірт қышқылын өндіру зауытын салу жобасы аясында «Taiqonyr Qyshqyl Zauyty» ЖШС (бұдан әрі – «TQZ» ЖШС) еншілес ұйымы құрылды. Күкірт қышқылын өндіру Топтың негізгі қызмет түрі болып табылмайтынын назарға ала отырып, Топ «TQZ» ЖШС-не қатысу үлесі бөгде инвесторларды тарту есебінен азаяды деп күтеді.

Осы шоғырландырылған қаржылық есептілік мынадай бірлескен операцияларды қамтиды:

Швейцарияда орналасқан Kazakatom TH UG, Виргин аралдарында тіркелген EAL қоспағанда, барлық кәсіпорындар Қазақстан Республикасының аумағында тіркелген және өз қызметін жүзеге асырады.

38. ҚАРЖЫЛЫҚ ТӘУЕКЕЛДЕРДІ БАСҚАРУ

Қаржы құралдарына қатысты есеп саясаты мен ашу қаржы құралдарының мынадай сыныптарына қолданылады:

Қаржылық тәуекелдерге несиелік тәуекел, өтімділік тәуекелі және нарықтық тәуекел (валюталық тәуекел, пайыздық тәуекел және баға тәуекелі) жатады. Тәуекелдерді басқару жөніндегі Топтың саясаты Топ ұшырайтын тәуекелдерді анықтау және талдау, тәуекелдің жол берілетін шекті мәндерін және бақылаудың тиісті тетіктерін белгілеу мақсатымен, сондай-ақ тәуекелдерді мониторингтеу және белгіленген шектеулерді сақтау үшін әзірленді. Тәуекелдерді басқару саясаты мен жүйелері нарық жағдайлары мен топ қызметінің өзгеруіне байланысты өзгерістер енгізу қажеттілігі тұрғысынан үнемі талданады. Топ тәуекелдерді басқару процесінде ішкі саясат пен рәсімдердің орындалу мониторингінің тиісті жұмыс істеуін қамтамасыз етеді.

Осы ескертпеде Топтың көрсетілген тәуекелдердің әрқайсысына ұшырағыштығы туралы, Топтың мақсаттары, оның саясаты және қаржылық тәуекелдерді бағалау мен басқару рәсімдері туралы және Топтың капиталды басқаруға тәсілдері туралы ақпарат берілген. Сандық сипаттағы қосымша ақпарат осы шоғырландырылған қаржылық есептіліктің бүкіл мәтіні бойынша ашылады.

Директорлар кеңесі Топтың мақсаттарын қоюға және тәуекелдерді басқару саясатын бекітуге жауапты. Басқарма тәуекелдерді басқару саясатын іске асыруға және тәуекелдерді басқарудың тиімді жүйесін ұйымдастыруға жауапты. Тәуекелдерді басқару комитеті оның орындалуына жауап береді және Басқарма мен директорлар Кеңесінің алдында өз жұмысы туралы үнемі есеп береді.

КРЕДИТТІК ТӘУЕКЕЛ

Топ несиелік тәуекелге бейім, атап айтқанда тараптардың бірі өз міндеттемелерін орындамау арқылы екінші тарапқа қаржылық шығын келтіру қаупі. Кредиттік тәуекелге бейімділік Топтың төлемді кейінге қалдыру және қаржылық активтер пайда болатын контрагенттермен басқа мәмілелер жасау шарттарында өнімді сатуы нәтижесінде пайда болады. Несиелік тәуекел, негізінен, Топтың сатып алушылардың дебиторлық берешегімен, қолма-қол ақшамен және олардың баламаларымен, мерзімді депозиттермен, бағалы қағаздарға салынған салымдармен және байланысты тараптарға берілген несиелермен байланысты.

Қаржылық активтердің баланстық құны және қаржылық кепілдіктердің номиналды құны (34-ескертпе) Топтың кредиттік тәуекелге ұшырауының ең жоғары дәрежесін көрсетеді.

Төменде 2023 жылғы 31 желтоқсандағы Топтың қаржылық активтері орналастырылған қаржы құралдарының сапасы (банктердің және басқа контрагенттердің кредиттік рейтингтері, егер бар болса) туралы ақпарат берілген:

Төменде Топтың 2022 жылғы 31 желтоқсандағы қаржылық активтері орналастырылған қаржы мекемелерінің кредиттік рейтингі туралы ақпарат берілген:

оп ХҚЕС (IFRS) 9-да көзделген жеңілдетілген тәсілді барлық сауда және басқа дебиторлық берешек үшін барлық мерзім ішінде күтілетін кредиттік залалдар үшін бағалау резервін пайдаланатын күтілетін кредиттік залалдарды бағалауға қолданады.

Күтілетін несиелік шығындарды бағалау үшін сауда-саттық берешегі несиелік тәуекелдің жалпы сипаттамаларына және төлемді кешіктіру күндерінің санына қарай топтастырылды.

Күтілетін кредиттік залал деңгейлері тиісінше 2023 жылғы 31 желтоқсанға немесе 2022 жылғы 31 желтоқсанға дейінгі 24 айдағы сату бойынша төлемдер кестесіне және осы кезеңде келтірілген ұқсас тарихи кредиттік залалдарға негізделеді. Өткен кезеңдердегі шығындар деңгейі макроэкономикалық факторлар туралы ағымдағы және болжамды ақпаратты ескере отырып түзетілмейді, өйткені оның айтарлықтай әсері жоқ.

Сауда-саттық дебиторлық берешекке қатысты кредиттік залалдарға арналған бағалау резерві кестеде көрсетілген резервтер матрицасына сәйкес айқындалады. 2023 жылғы 31 желтоқсандағы ақпарат төменде берілген:

2022 жылғы 31 желтоқсандағы ақпарат төменде берілген:

Төмендегі кестеде 2023 және 2022 жылдардың басы мен аяғы арасындағы кезеңде болған сауда және басқа дебиторлық берешек үшін кредиттік залалдар үшін бағалау резервіндегі өзгерістер түсіндіріледі.

Топтың сауда дебиторлық берешегіне қатысты несиелік тәуекелге ұшырауы негізінен әр сатып алушының жеке сипаттамаларына байланысты. Клиенттер базасының демографиясы, оның ішінде белгілі бір салаға немесе сатып алушылар өз қызметін жүзеге асыратын елге тән дефолт тәуекелі несиелік тәуекел деңгейіне айтарлықтай әсер етпейді. Топ несиелік тәуекел концентрациясына ұшырайды. 2023 жылы Топтың кірісінің шамамен 75%-ы (2023 жылғы 31 желтоқсандағы дебиторлық берешектің 84%-ы) он бір негізгі сатып алушының сатылымында (2022: кірістің 75%-ы және дебиторлық берешектің 84%-ы жеті негізгі сатып алушының сатылымында). Топ байланысты тараптар болған кезде ұқсас сипаттамалары бар контрагенттерді анықтайды.

Топ несиелік саясатты қолданады, оған сәйкес әр жаңа клиенттің несиелік қабілеттілігі топ үшін төлемдер мен жеткізілімдерді жүзеге асырудың стандартты шарттары мен мерзімдері ұсынылмас бұрын жеке талданады.

Топ сауда және өзге дебиторлық берешекке қатысты сақтандыруды талап етпейді.

Географиялық өңірлер бөлінісінде есепті күндегі жағдай бойынша сауда дебиторлық берешекке қатысты кредиттік тәуекелдің ең жоғары деңгейі мынадай болды:

Байланысты тараптарға берілген қарыздарға қатысты кредиттік тәуекел (26-ескертпе) берілген қаражатты қайтармау мүмкіндігіне байланысты туындайды. Бірлескен және қауымдасқан кәсіпорындарға берілген қарыздарға қатысты Топ қарыз алушылардың активтерін кепіл түрінде қарызды қамтамасыз етуді ұсыну талабы арқылы кредиттік тәуекелді азайтады. Қарыз алушылардың несиелік ұпайлары жоқ.

КҮТІЛЕТІН КРЕДИТТІК ШЫҒЫНДАРДЫ БАҒАЛАУ (ККШ)

Күтілетін несиелік шығындарды бағалау-бағалау әдістемесі, модельдері және бастапқы деректері қолданылатын бағалау. Келесі компоненттер несиелік шығындар бойынша бағалау резервіне айтарлықтай әсер етеді: дефолтты анықтау, несиелік тәуекелдің едәуір артуы, дефолт ықтималдығы, дефолт тәуекеліне ұшырау және дефолт жағдайында шығын мөлшері және макроэкономикалық сценарий модельдері. Топ есептелген күтілетін несиелік шығындар мен берілген несиелер мен кепілдіктер бойынша нақты шығындар арасындағы алшақтықты азайту мақсатында модельдер мен модельдердің бастапқы деректерін үнемі тексеріп, растайды.

Топ күтілетін несиелік шығындарды, негізінен өзінің болжамды макроэкономикалық моделінің нәтижелерін бағалау үшін расталған болжамды ақпаратты пайдаланды. Талдау үшін оңай түсіндірілетін кейбір болжамдарды қолдануға болады: ЖІӨ өсу қарқыны, инфляция, айырбас бағамы, мұнай бағасы және қысқа мерзімді экономикалық көрсеткіш. Соңғы макроэкономикалық сценарийде инфляция деңгейінің және жұмыс істемейтін қарыздардың үлесінің тарихи байқалатын мәндері ғана пайдаланылады. Перспективалар туралы ақпарат есепті күннен кейінгі келесі жылдың көкжиегіндегі дефолт ықтималдығы параметрлеріне енгізіледі. Сонымен қатар, несиелік шығындарды есептеу үшін S&P рейтингтік агенттігінің «Annual Global Corporate Default Study and Rating Transitions» жыл сайынғы есебіне сәйкес корпоративтік орташа кумулятивтік дефолт ықтималдығы бойынша деректер жыл сайын жаңартылып отырады.

Өтімділік тәуекелі

Өтімділік тәуекелі - бұл кәсіпорынның қаржылық міндеттемелерді орындау кезінде қиындықтарға тап болу қаупі. Қолда бар қаражатты пайдаланудың күнделікті қажеттілігіне байланысты Топ тәуекелге бейім болады. Өтімділік тәуекелін Топтың Корпоративтік қаржы департаменті басқарады. Басшылық ай сайын Топтың ақша қаражаттарының қозғалысы туралы болжамдарды бақылайды.

Топ негізінен қарыз қаражаттарынан, сауда және басқа да кредиторлық берешектерден тұратын тұрақты қаржыландыру базасын сақтауға тырысады. Топтың өтімділікті басқаруға деген көзқарасы Топтың өз міндеттемелерін өтеу үшін әдеттегі, сондай-ақ қауырт жағдайларда, жол берілмейтін шығындардың туындауына жол бермей және Топтың беделіне нұқсан келтірмей жеткілікті өтімді қаражаттың мүмкіндігінше тұрақты болуын қамтамасыз ету болып табылады. Топ өтімділік деңгейіне күтпеген талаптарға тез және сәйкес жауап беру үшін әртараптандырылған өтімді активтер портфолиосына қолда бар қолма-қол ақшаны инвестициялайды.

Топ күтілетін операциялық шығыстарды жабу үшін жеткілікті көлемде бірінші талап бойынша қол жетімді ақшалай қаражаттың болуын қамтамасыз етеді. Бұл жағдайда ерекше жағдайлардың ықтимал әсері ескерілмейді, олардың пайда болуын негізді түрде болжау мүмкін емес, мысалы, табиғи апаттар.

Төменде өтімділік тәуекелін басқарудың маңызды элементі болып табылатын қысқа мерзімді депозиттерге орналастырылғандарды қоса алғанда, Топтың пайдаланылмаған қарыздары және уақытша бос ақша туралы ақпарат берілген:

Бұдан әрі келтірілген кесте өтеуге дейін қалған шарттық мерзімдер бойынша есепті күндегі жағдай бойынша міндеттемелердің бөлінуін көрсетеді. Өтеу мерзімдері кестесінде ашылған сомалар алынған несиелер бойынша міндеттемелердің жалпы сомасын және қаржылық кепілдіктерді қоса алғанда, келісімшарттық дисконтталмаған ақша ағындарын білдіреді. Бұл дисконтталмаған ақша ағындары қаржылық жағдай туралы есепке енгізілген сомадан ерекшеленеді, өйткені қаржылық жағдай туралы есепте көрсетілген сома дисконтталған ақша ағындары негізінде есептеледі.

Төлеуге берілетін сома тіркелген болып табылмайтын жағдайларда кестедегі сома есепті күні бар шарттар негізге алына отырып айқындалады. Валюталық төлемдер есепті кезеңнің соңына «спот» айырбастау бағамын пайдалана отырып қайта есептеледі.

Төменде 2023 жылғы 31 желтоқсандағы қаржылық міндеттемелерді өтеудің шарттық мерзімдері туралы ақпарат берілген:

Төменде 2022 жылғы 31 желтоқсандағы қаржылық міндеттемелерді өтеудің шарттық мерзімдері туралы ақпарат берілген:

НАРЫҚТЫҚ ТӘУЕКЕЛ

Топ нарықтық тәуекелдерге ұшырайды. Нарықтық тәуекел - бұл нарықтық бағаның өзгеруі Топтың пайдасына немесе оның қолындағы қаржы құралдарының құнына теріс әсер ету қаупі. Нарықтық тәуекелдер а) шетел валюталары, б) пайыздық активтер мен міндеттемелер және В) нарықтағы жалпы және нақты өзгерістер қаупіне ұшырайтын үлестік құралдар бойынша ашық позициялармен байланысты. Нарықтық тәуекелді басқарудың мақсаты нарықтық тәуекелге ұшырауды бақылау және инвестициялардың кірістілігін оңтайландыруға қол жеткізе отырып, оны қолайлы шектерде ұстау болып табылады. Басшылық қабылданған тәуекел деңгейіне қатысты лимиттерді белгілейді және олардың сақталуын тұрақты негізде бақылайды. Алайда, бұл тәсілді қолдану нарықта айтарлықтай өзгерістер болған жағдайда осы шектеулерден тыс шығындардың алдын ала алмайды.

Төменде келтірілген нарықтық тәуекелге сезімталдық барлық басқа сипаттамалық айнымалылар өзгеріссіз қалса да, бір фактордың өзгеруіне негізделген. Іс жүзінде бұл мүмкін емес және бірнеше факторлардың өзгеруі өзара байланысты болуы мүмкін – мысалы, пайыздық мөлшерлеме мен валюта бағамдарының өзгеруі.

ВАЛЮТАЛЫҚ ТӘУЕКЕЛ

Топ Топтың функционалдық валютасынан өзгеше валютада көрсетілген сату, сатып алу және қарыздарды тарту операцияларын жүзеге асыра отырып, валюталық тәуекелге ұшырайды. Қарыздар Топтың қолданыстағы бөлімшелері ақша қаражатының ағындары жинақталатын валютаға сәйкес келетін валюталармен көрсетілген. Осылайша, негізінен туынды құралдарды пайдаланбай экономикалық хеджирлеу әсеріне қол жеткізіледі. Шетел валюталарында көрсетілген өзге де ақшалай активтер мен міндеттемелерге қатысты топ төлем валютасын ескере отырып, болашақ шығыстарды жоспарлау арқылы жол берілетін шектерде тәуекелге ұшырайтын нетто-позицияны ұстап тұруға тырысады. Топ негізінен АҚШ долларының ауытқу қаупіне ұшырайды.

Топтың валюталық тәуекелге ұшырауы келесідей:

Теңге бағамының 14%-ға әлсіреуі және 2023 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша АҚШ долларына қатысты 14%-ға нығаюы (2022 жыл: 21%-ға әлсіреуі және 21%-ға нығаюы) төменде көрсетілген сомаларға кезең ішіндегі капитал мен пайда немесе залал мөлшерін ұлғайтқан/(азайтқан) еді.

Теңгенің АҚШ долларына қатысты бағамының өзгеруі, жоғарыда көрсетілгендей, 2023 және 2022 жылдардағы тарихи нарықтық деректер негізінде есептелген орташа квадраттық ауытқу мөлшеріндегі нарықтық тәуекелдің ықтимал өзгерістері болып табылады.

Уранның нарықтық бағасының өзгеру қаупі

Топтың қызметіне халықаралық нарықтарда АҚШ долларымен көрсетілген уран бағасының ауытқуы әсер етеді. Топтың жыл сайынғы бюджеті келесі жылға арналған уранның болжамды бағалары негізінде дайындалады.

Уран бағалары тарихи ауытқуларға ұшырайды және Топтың бақылауынан тыс көптеген факторлардың әсерінен болады, олар мыналарды қамтиды, бірақ олармен шектелмейді:

• атом электр станциялары отын ретінде пайдаланатын уранға сұраныс;
• қайта пайдалану және сұраныс пен ұсыныс арасындағы алшақтықты жою үшін аралас жоғары байытылған компоненттердің болуы сияқты қайталама көздер деңгейінің сарқылуы;
• Атом энергиясы жөніндегі халықаралық агенттіктің нормативтік актілерінің әсері;
• уран саласына тікелей қатысты басқа факторлар.

Есепті күндегі жағдай бойынша Anu Energy OEIC Ltdге инвестицияларды қоспағанда, Топтың қаржылық активтері мен қаржылық міндеттемелеріне қатысты нарықтық бағалардың өзгеру тәуекелінің айтарлықтай әсері болған жоқ (26-ескертпе).

2023 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша спот бағасына қатысты теңгенің 20%-ға әлсіреуі және 20%-ға нығаюы меншікті капиталдың және төменде көрсетілген сомаларға пайданың немесе залалдың ұлғаюына/(азаюына) әкеп соғады.

Сыйақы мөлшерлемесінің өзгеру тәуекелі

Сыйақы мөлшерлемелерінің өзгеруі, негізінен, тартылған қарыздарға олардың әділ құнын (белгіленген сыйақы мөлшерлемесі бар борыштық міндеттемелер) немесе олар бойынша болашақ ақша ағындарын (ауыспалы сыйақы мөлшерлемесі бар борыштық міндеттемелер) өзгерте отырып әсер етеді. Жаңа кредиттер мен қарыздарды тарту кезінде басшылық өзінің кәсіби пайымдаулары негізінде өтеу мерзімі басталғанға дейін күтілетін кезең ішінде топ үшін қандай сыйақы мөлшерлемесі (тіркелген немесе ауыспалы) тиімдірек болатынын айқындайды. 2023 жылдың 31 желтоқсанындағы жағдай бойынша Топтың қарыз алу құралдарының шамамен 100% (2022: шамамен 100%) белгіленген сыйақы мөлшерлемесі бар.

Есепті күні сыйақы мөлшерлемесінің түрлері бойынша топтастырылған топтың пайыздық қаржы құралдарының құрылымы келесідей болды:

ТІРКЕЛГЕН СЫЙАҚЫ МӨЛШЕРЛЕМЕСІ БАР ҚАРЖЫ ҚҰРАЛДАРЫНЫҢ ӘДІЛ ҚҰНЫНЫҢ СЕЗІМТАЛДЫҒЫН ТАЛДАУ

Топта тек белгіленген пайыздық құралдар бар. Топ әділ құны бойынша бағаланатын құралдар үшін көзделген тәртіппен белгіленген сыйақы мөлшерлемесі бар, өзгерістері кезең ішіндегі пайда немесе залал құрамында көрсетілетін ешқандай қаржылық активтер мен қаржылық міндеттемелерді есепке алмайды. Сондықтан есепті күнге сыйақы мөлшерлемесінің қандай да бір өзгеруі кезеңдегі пайда немесе залал көрсеткішіне әсер етпес еді. Алайда, қаржылық активтер мен қаржылық міндеттемелер пайыздық мөлшерлемелердің өзгеруіне байланысты әділ құнның өзгеру қаупіне ұшырайды. Пайыздық мөлшерлемелердің ықтимал өзгерістері мұндай қаржылық активтер мен қаржылық міндеттемелердің әділ құнына айтарлықтай әсер етпейді.

КАПИТАЛДЫ БАСҚАРУ

Топ Топтың үздіксіз қызметін жалғастыру, инвесторлардың, кредиторлардың және нарықтың сенімін сақтау, акционерлерге қолайлы кірістілік деңгейін қамтамасыз ету, капитал құнын барынша азайтуға мүмкіндік беретін оңтайлы капитал құрылымын қолдау, сондай-ақ бизнестің болашақтағы дамуын қамтамасыз ету үшін тұрақты капитал базасын қолдау саясатын ұстанады. Капиталға қаржылық жағдай туралы шоғырландырылған есепте танылған Топтың барлық капиталы мен резервтері кіреді.

Топ уранды азаматтық мақсатта ядролық қаруды таратпау туралы келісімге қол қойған және халықаралық Атом энергиясы агенттігінің мүшелері болып табылатын елдердегі сатып алушыларға сата алады. Сонымен қатар, Топ ақшаны басқарудың бірнеше негізгі ішкі сандық мақсаттарын белгіленген деңгейлерде ұстауы керек, мысалы: акционерлердің жалпы кірісі, бос ақша ағыны, амортизацияға дейінгі салық салғанға дейінгі кірістер және пайыздар мен салықтар.

Топ қаржылық емес ұйымдар үшін қарызды және қаржылық тұрақтылықты басқарудың бірыңғай қағидаттары мен тетіктерін қабылдау арқылы қаржылық тәуекелдерді басқаруға бағытталған қарызды басқару және қаржылық тұрақтылық саясатын қолданады. 2023 және 2022 жылдар аралығында Топ капитал деңгейіне қойылатын барлық сыртқы және ішкі талаптарды, соның ішінде несиелер мен несиелерге қатысты шарттарды орындады.

39. ҚАРЖЫ ҚҰРАЛДАРЫНЫҢ ӘДІЛ ҚҰНЫ

Әділ құнды бағалау нәтижелері талданады және әділ құн иерархиясының деңгейлері бойынша былайша бөлінеді: (i) 1 – деңгейге ұқсас активтер немесе міндеттемелер үшін белсенді нарықтарда баға белгіленетін бағалар (түзетілмейтін) бойынша бағалар жатады; (ii) 2-деңгейге-барлық пайдаланылатын елеулі бастапқы деректер тікелей (яғни, мысалы, бағалар) немесе жанама (яғни, мысалы, бағадан туынды) актив немесе міндеттеме үшін бақыланатын болып табылатын бағалау әдістерінің көмегімен алынған және (iii) байқалатын нарықтық деректерге негізделмеген (яғни бақыланбайтын бастапқы деректерге негізделген) бағалар болып табылатын 3-деңгейдің бағалары жатады. Қаржы құралдарын әділ құн иерархиясында қандай да бір санатқа жатқызу кезінде басшылық пайымдауларды пайдаланады. Егер әділ құнды бағалауда елеулі түзетуді талап ететін байқалатын деректер пайдаланылса, онда ол 3-деңгейге жатады. Пайдаланылатын деректердің маңыздылығы әділ құнды бағалаудың барлық жиынтығы үшін бағаланады.

Амортизацияланған құны бойынша көрсетілетін қаржы активтері

Амортизацияланған құны бойынша көрсетілетін активтердің әділ құнын бағалау 2-деңгейге жататын ақша қаражаты мен олардың баламаларын қоспағанда, 3-деңгейге жатады. Тіркелген пайыздық мөлшерлемесі бар құралдардың әділ бағалау құны ұқсас кредиттік тәуекелді және өтеудің ұқсас мерзімін болжайтын жаңа құралдар үшін қолданыстағы пайыздық мөлшерлемелерді қолдана отырып, ақша қаражатының күтілетін болашақ ағындарының сомаларын дисконттау әдісіне негізделеді. Пайдаланылған дисконттау мөлшерлемесі контрагенттің несиелік тәуекеліне байланысты.

Есепті кезеңнің соңындағы Топтың барлық қаржылық активтері төменде ашылған жағдайларды қоспағанда, амортизацияланған құн бойынша көрсетіледі.

Пайда немесе залал арқылы әділ құн бойынша есепке алынатын қаржылық активтер

Пайда немесе залал арқылы әділ құн бойынша есепке алынатын қаржылық активтерге туынды қаржы активі және ANU Energy OEIC Ltd. (28-ескертпе) инвестициялары жатады, олар пайда немесе залал арқылы әділ құн бойынша танылады. Топ ANU Energy OEIC Ltd.-ге салынған инвестициялардың әділ құнын есепті күнге ұйымның меншігіндегі уранның әділ құнына көбейтілген Топқа тиесілі үлестің пайызы ретінде бағалайды. Екі активтің әділ құнын бағалау 2-деңгейге жатады. Әділ құнды бағалау кезінде пайдаланылатын негізгі бастапқы деректер UX Consulting және TradeTech нарығын зерттеу және талдау бойынша атом саласының тәуелсіз компаниялары есепті күнге жариялайтын уранның спот бағалары болып табылады. Туынды активтің әділ құны уранның спот бағасының болжамдары бар биноминалды модель негізінде анықталады. Туынды активтің әділ құнын бағалау 3-деңгейге жатады.

Амортизацияланған құны бойынша көрсетілетін міндеттемелер

Өзге міндеттемелердің әділ құны бағалау әдістерін қолдану арқылы анықталады. Белгіленген пайыздық мөлшерлемемен және белгіленген өтеу мерзімімен құралдардың есептелген әділ құны несиелік тәуекелі ұқсас және өтеуге дейінгі мерзімі ұқсас жаңа құралдар үшін пайыздық мөлшерлемелерді қолдана отырып, күтілетін дисконтталған ақша ағындарына негізделеді. Талап бойынша өтелетін немесе алдын ала хабарланған кезде өтелетін міндеттемелердің әділ құны («талап бойынша өтеуге жататын міндеттемелер») міндеттемені өтеу туралы әлеуетті талап қоюдың бірінші күнінен бастап дисконтталған талап бойынша төлеуге берілетін сома ретінде есептеледі. Дисконттаудың орташа мөлшерлемесі жылдық 6.83% құрайды (2022: 4.94%).

Баланстық құнмен салыстырғанда әділ құн

Келесі кестеде көрсетілген құралдарды қоспағанда, Топ қаржылық есептілікте танылған қаржылық активтер мен қаржылық міндеттемелердің баланстық құны олардың әділ құнына тең деп санайды:

Қаржылық міндеттемелердің әділ құнын бағалау кезінде басшылық мынадай жорамалдарды пайдаланады: (а) пайызсыз қаржылық міндеттемелер мен белгіленген пайыздық міндеттемелер үшін қаржылық міндеттемелер нарықтық мөлшерлемеге барынша жақын тиімді пайыздық мөлшерлеме бойынша дисконтталды; (б) өзгермелі мөлшерлемемен қаржылық міндеттемелер үшін қаржылық міндеттемелердің әділ құны іс жүзінде баланстық құннан ерекшеленбейді, өйткені ақшаның уақытша құнының әсері шамалы.

40. БАҒАЛАУ САНАТТАРЫ БОЙЫНША ҚАРЖЫ ҚҰРАЛДАРЫН ҰСЫНУ

ХҚЕС (IFRS) 9 «Қаржы құралдары» сәйкес Топ өзінің қаржылық активтерін мынадай санаттар бойынша жіктейді/бөледі: (А) пайда немесе залал арқылы әділ құн бойынша бағаланатын қаржы активтері; (б) өзге жиынтық кіріс арқылы бағаланатын қаржы активтері және (в) амортизацияланған құн бойынша бағаланатын қаржы активтері. «пайда немесе залал арқылы әділ құн бойынша бағаланатын қаржылық активтер» санатының екі кіші санаты бар: (i) міндетті түрде пайда немесе залал арқылы әділ құн бойынша бағаланатын активтер және (ii) бастапқы тану кезінде немесе кейіннен осы санатқа жатқызылған активтер. Есепті кезеңнің соңындағы Топтың барлық қаржылық активтері амортизацияланған құн бойынша санатқа енгізіледі, туынды қаржы активінен және ANU Energy OEIC Ltd. (26-ескертпе) инвестициясынан басқа, әділ құн бойынша пайда немесе шығын арқылы міндетті түрде ескеріледі. Топтың барлық қаржылық міндеттемелері амортизацияланған құны бойынша көрсетілді.

41. ЕСЕПТІ КҮННЕН КЕЙІНГІ ОҚИҒАЛАР

«Буденовское БК» ЖШС бақылау

Топ 2024 жылғы 1 қаңтардан бастап күшіне енген Жарғы мен Құрылтай шартындағы елеулі өзгерістер нәтижесінде «Буденовское» БК» ЖШС-ні 2024 жылғы 1 қаңтардан бастап бақылауға алды. Топтың қатысу үлесі өзгеріссіз қалды-51%. Топ бизнесті біріктірудің әділ құнын бағалауды 2024 жылдың соңына дейін аяқтауды жоспарлап отыр. 2023 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша «Буденовское» БК» ЖШС активтері мен міндеттемелерінің баланстық құны 24-ескертпеде ашылды. Сондай-ақ, 2024 жылғы 11 наурызда «Буденовское» БК» ЖШС екінші қатысушыдан 2025 жылғы наурызға дейін өтеу мерзімімен 4,500 миллион теңге сомасына қарыз алды.

«Семізбай-U» ЖШС жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшартқа қосымша келісім

2024 жылғы 4 наурызда қолданылу мерзімі аяқталған Иркол кен орны бойынша жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшартқа қосымша келісімге 2024 жылғы 28 ақпанында келісімшарттың 2030 жылға дейінгі жаңа күнімен қол қойылды.

Глоссарий

Ұлыбританиядағы салық салу туралы ақпарат

Бұл шолу Ұлыбританияның заңнамасына және осы құжатты шығару күніндегі Ұлыбританияның салық және кедендік алымдар бойынша мемлекеттік басқару тәжірибесіне негізделген, олардың әрқайсысы кері күшіне ие болып өзгеруі мүмкін. Егер басқа нұсқаулар болмаса, осы шолу акциялардың немесе ЖДҚ-ның абсолютті бенефициарлық иелері болып табылатын тұлғаларға және (1) салық салу мақсатында Ұлыбританияның резиденттері болып табылатын тұлғаларға; (2) кез келген басқа юрисдикцияда салық салу мақсатында резиденттер болып табылмайтын және (3) акцияларды немесе ЖДҚ-ны (бұдан әрі – Ұлыбританиядан келген ұстаушылар) иеленумен байланысты Қазақстан Республикасында тұрақты мекемесі жоқ тұлғалар үшін Ұлыбританияның салық салуының кейбір салдарына ғана қатысты болады.

Сонымен қатар, осы шолуда (1) негізгі капитал ретінде акцияларды және ЖДҚ-ны иеленетін Ұлыбританияның ұстаушылары үшін салық салдары ғана қарастырылады және дилерлер сияқты Ұлыбританияның ұстаушыларының кейбір басқа санаттарына қатысты болуы мүмкін салық салдары қарастырылмайды; (2) Ұлыбританияның ұстаушылары Компанияның дауыс беретін акцияларының 10 немесе одан да көп пайызын тікелей немесе жанама түрде бақыламайтынына жол беріледі; (3) ЖДҚ ұстаушысының базалық акциялар мен осындай акциялар бойынша дивидендтерге бенефициарлық құқығының болуына жол беріледі; және (4) сақтандыру компаниялары, инвестициялық компаниялар, қайырымдылық мекемелері немесе зейнетақы қорлары болып табылатын Ұлыбританияның ұстаушылары үшін салық салдары қарастырылмайды.

Бұл шолу жалпы нұсқаулық болып табылады және Ұлыбританияның нақты ұстаушыларына заңды және салық мәселелері бойынша кеңес ретінде қарастырылмауы керек және ол үшін арналмаған. Тиісінше, инвесторлар өздерінің салық мәселелері жөніндегі кеңесшілерінен Ұлыбританияның заңнамасына және олардың нақты жағдайында салық және кедендік алымдар бойынша Ұлыбританияның мемлекеттік басқару тәжірибесіне сәйкес акцияларды немесе ЖДҚ ны сатып алу, иелену және иеліктен шығару салдарларына қатысты кеңес алуы керек.

Төлем көзінен алынатын табыс салығы

ЖДҚ бойынша алынатын табыстың Ұлыбританияда дереккөзі жоқ деп танылған жағдайда, мұндай табысқа Ұлыбританияның төлем көзінен алынатын салығы алынбау тиіс. Акциялар бойынша дивидендтерді төлеу үшін Ұлыбританияның төлем көзінен салық алынбайтын болады.

Дивидендтерге салық салу

Акциялар немесе ЖДҚ бойынша дивиденд алатын Ұлыбританияның ұстаушысы төлем көзінен қазақстандық салықтарды шегергенге дейін төленген дивидендтің жалпы сомасына төлем көзінен қазақстандық салықты есепке алуға қандай да бір соманың болуын ескере отырып, Ұлыбританияның табыс немесе корпоративтік салығын (жағдайға байланысты) төлеуге міндетті болуы мүмкін. Ұлыбританияның ұстаушысы – резидент болып табылатын және Ұлыбританияда тұратын жеке тұлға тиісті салық жылы үшін алынған барлық дивидендтердің алғашқы 5 000 фунт стерлингіне (нөлдік дивидендтік мөлшерлеме), соның ішінде сол салық жылы үшін акцияларға салынған кез келген басқа инвестициялардан алынған дивидендтерді салық салудан нақты босату қолданылатын акциялар немесе ЖДҚ бойынша төленген дивидендке Ұлыбританияның табыс салығын төлейді. Ұлыбританияның ұстаушысы – резидент болып табылатын, бірақ Ұлыбританияда тұрмайтын және қаражатты аудару негізінде Ұлыбританияға салық салуды таңдауға құқығы бар жеке тұлға (және қажет болған жағдайда аударым үшін комиссия төлейді) Ұлыбританияның акциялар немесе ЖДҚ бойынша төленген дивидендке табыс салығын дивиденд аударылған немесе Ұлыбританияға аударылған деп есептелетін мөлшерде төлейді. Салық салу мақсатында Ұлыбританияның резидент компаниясы болып табылатын Ұлыбританияның ұстаушысынан, оған салықтан жалтаруға қарсы белгілі бір ережелер қолданылатын жағдайларды қоспағанда, акциялар немесе ЖДҚ бойынша төленген дивидендке корпоративтік салық өндірілмеуі тиіс.

Иеліктен шығару немесе шартты иеліктен шығару кезіндегі салық салу

Ұлыбританияның ұстаушысының акциялардағы немесе ЖДҚ-дағы үлестерін иеліктен шығару Ұлыбритания ұстаушысының ережелерінен тәуелді және салық төлеуден босатылуға жататын Ұлыбританиядағы салық салынатын кіріске салық салу мақсатында салық салынатын табысқа немесе рұқсат етілген шегерімге әкелуі мүмкін. Жеке тұлға – резидент болып табылатын және Ұлыбританияда тұратын Ұлыбританияның ұстаушысы акциялардағы үлесті немесе ЖДҚ-ны иеліктен шығарған жағдайда салық салынатын табысқа капиталдың өсуіне Ұлыбританияның салығын төлеуге міндетті болады. Жеке тұлға – резидент болып табылатын және Ұлыбританияда тұрмайтын Ұлыбританияда тұрмайтын Ұлыбританияның ұстаушысы қаражат аудару негізінде Ұлыбританияда салық салуды таңдауға құқығы бар (және қажет болған жағдайда аударым үшін комиссия төлейтін) акциялардағы үлесті немесе ЖДҚ-ны иеліктен шығару кезінде алынған салық салынатын кіріс Ұлыбританияға аударылған немесе аударылған деп есептелетін мөлшерде капитал өсіміне Ұлыбритания салығын төлейді. Атап айтқанда, Лондон қор биржасындағы ЖДҚ-мен жасалған мәмілелер пайданы аударуға әкелуі мүмкін, оған, тиісінше, капитал өсіміне Ұлыбританияның салығы салынады. Жеке тұлға – резидент болуды тоқтатқан немесе салық мақсаттары үшін кемінде Ұлыбританияда бес жыл тұрмайтын және осындай акцияларды немесе ЖДҚ-ны осындай мерзімде иеліктен шығаратын акция немесе ЖДҚ иесі, Ұлыбританияға оралған кезде, ол иеліктен шығару кезінде резидент емес немесе Ұлыбританияда тұрмағанына қарамастан, Ұлыбританияның капиталдың өсіуіне салық төлеуге міндетті болуы мүмкін. Заңды тұлға болып табылатын Ұлыбританияның ұстаушысы акцияларды немесе ЖДҚ-ны сатудан түскен кез келген салық салынатын пайдаға Ұлыбританияның корпоративтік салығын төлейді.

Төлем көзінен алынатын Қазақстан салықтарының қолданылуы

Акциялар мен ЖДҚ бойынша дивидендтер төлеуге төлем көзінен қазақстандық салық салынады. Қазақстан Республикасы нормативтік-құқықтық актілерінің ережелерінде көзделген белгілі бір жағдайларда дивидендтер төлем көзінен салықты ұстаудан босатылуы мүмкін. Ұлыбританияның ұстаушысы – жеке тұлға – резидентте Ұлыбританиядағы осындай есепке жатқызу сомасын есептеу тәртібіне сәйкес осындай төлемдерден Ұлыбританияның табыс салығы есебінен ұсталған төлем көзінен қазақстандық салықты есепке жатқызуға құқығы болуы тиіс. Ұлыбританияның резиденті – компания болып табылатын Ұлыбританияның ұстаушысы әдетте төленген дивидендке корпоративтік салықты төлемейді және осылайша, әдетте оларды төлем көзінен кез келген қазақстандық салықтардан шегеруді талап ете алмайды.

Гербтік алым және гербтік алымға баламалы салық (ГАБС)

Мәміле ресімдейтін немесе бір немесе бірнеше акцияларды немесе ЖДҚны беру туралы уағдаластықты қамтитын құжатқа (I) Ұлыбританияда қол қойылмаған немесе (ii) Ұлыбританиядағы қандай да бір меншікке немесе Ұлыбританияда жасалған немесе жасалатын іс-әрекетке (Ұлыбританиядағы банктік шоттарға төлемдерге қатысуды қамтуы мүмкін) қатысты емес деп танылған жағдайда, мұндай құжатқа жарияланған құнға гербтік алым салынбауы тиіс. Егер мәмілені ресімдейтін немесе бір немесе бірнеше акцияларды немесе ЖДҚ-ны беру туралы уағдаластықты қамтитын құжатқа (I) Ұлыбританияда қол қойылса және (немесе) (ii) Ұлыбританияда жасалған немесе жасалатын қандай да бір меншікке немесе іс-әрекетке қатысты болса да, іс жүзінде, егер Ұлыбританияда қандай да бір мақсат үшін мұндай құжат талап етілмесе, Ұлыбританияда осындай құжаттың жарияланған құнына гербтік алым төлеудің қажеті жоқ. Егер Ұлыбританияда жарияланған құнға гербтік алымды төлеу қажеттілігі туындаса, онда пайыздар мен айыппұлдарды төлеу қажеттілігі туындауы мүмкін. ЖДҚ құны фунт стерлингпен көрсетілмеген бағалы қағаздарға жататындықтан, «ұсынушыға берілетін құжатқа» арналған гербтік алым ЖДҚ-ны шығаруға да, ЖДҚ арқылы берілетін бағалы қағаздарды беруге де төленбеуі тиіс. Акциялар (i) Ұлыбританиядағы тізілімде тіркелмейді немесе (ii) Ұлыбританияда тіркелген компания шығарған акциялармен біріктірілмейді деп есептелген кезде акцияларды беру туралы шартқа немесе ЖДҚ ГАБС салық салынбауға тиіс.

Байланыс ақпараты

«Қазатомөнеркәсіп» Ұлттық атом Компаниясы» акционерлік қоғамы

Қазақстан Республикасы, Астана қ., Z05T1X3, Сығанак, к. 17/12

Тел.: +7 7172 55 13 98

Факс: +7 7172 55 13 99

E-mail: nac@kazatomprom.kz

Интернет-ресурс: www.kazatomprom.kz

Есепке қатысты барлық сұрақтар, түсініктемелер және ұсыныстар бойынша, сондай-ақ оның қағаз көшірмесін алу бойынша Сіз Қазатомөнеркәсіп қызметкерлеріне жүгіне аласыз:

Инвесторлармен өзара әрекеттестікке байланысты сұрақтар бойынша

Ботагөз Мулдагалиева, IR департаменті директоры

Тел.: +7 7172 45 81 80

E-mail: ir@kazatomprom.kz

БАҚ сұрақтары және ішкі коммуникациялар бойынша

Асқар Атағұлин, PR департаменті директоры

Тел.: +7 7172 45 80 63

E-mail: pr@kazatomprom.kz

Корпоративтік хатшының міндетін атқарушы

Қазбек Шаймерденов, Құқықтық мәселелер мен тәуекелдер жөніндегі басқарушы директор

Тел.: +7 7172 45 80 70

E-mail: kshaimerdinov@kazatomprom.kz

Аудиторлар

«ПрайсуотерхаусКуперс» ЖШС

Әл-Фараби даңғылы 34, А ғимараты, 4 қабат

А25D5F6, Алматы, Қазақстан

Тел.: +7 727 330 3200

www.pwc.com/kz

Депозитарий банкі

Citibank, N.A.

388 GreenwichStreet, Нью-Йорк

Нью-Йорк 10013, Құрама штаттар

Тел.: +1 212 816 6622/+1 917 533 7887